بررسی و ارتباط خشکسالی و ترسالی های غرب ایران با الگوهای سینوپتیکی جو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه سمنان

2 استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

3 دانشجوی کارشناسی آب و هواشناسی دانشگاه حکیم سبزواری

4 دانشجوی کارشناسی مدیریت مناطق خشک دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان

چکیده

الگوهای سینوپتیکی جو عامل اصلی توزیع زمانی و مکانی بارش می‌باشد. خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که هر ساله خسارات فراوانی به بار می‌آورد. این پدیده در نتیجه ناهنجارهای شدید و مکرر زمانی- مکانی در الگوهای گردش جوی به‌وجود می‌آید. از این رو، مطالعه و شناسایی الگوهای سینوپتیکی پدیده مذکور ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در این مطالعه، ابتدا بارش‌های سالانه ۱۷ ایستگاه منتخب در غرب کشور استاندارد زمانی شد .پس از تعیین آستانه زمانی و مکانی بارش، فراگیرترین خشکسالی‌ها و ترسالی‌ها در منطقه با استفاده از شاخص SPI شناسایی شد. در ادامه، به منظور شناسایی و طبقه‌بندی الگوهای سینوپتیکی عوامل به‌وجود آورنده‌ی دوره‌های تر و خشک از روش آماری Principal Component Analysis و Cluster Analysis استفاده گردید. سپس داده‌ای ارتفاع ژئوپتانسیل سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال و فشار تراز دریا از تارنمای مرکز ملی پیش-بینی محیطی(NCEP/NCAR) اخذ و نهایتاً نقشه مرکب مربوط به هر خوشه تهیه و تحلیل سینوپتیکی شد. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که برای دوره‌ی خشک می‌توان به پشته در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال در شرق اروپا اشاره نمود که سبب نزول و سرازیر شدن هوای سرد عرض‌های بالا به منطقه شده و مانع از صعود توده هوا شده است. الگوی سطح زمین نیز می‌توان به یک سلول پرفشار اشاره نمود که از شرق اروپا وارد منطقه شده و حرکات جوی نزدیک به سطح زمین را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. الگوهای مربوط به دوره‌های تر در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال می‌توان به ناوه عمیق در غرب خاورمیانه اشاره کرد که رطوبت دریای سرخ را وارد منطقه می‌نماید. از طرفی الگوهای سطح زمین تشکیل یک کم‌فشار بر روی زاگرس می‌باشد که شرایط را برای صعود و ناپایداری محیا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Review and relationship between Western Iranian Wet years and drought and atmospheric synoptic patterns

چکیده [English]

Synoptic patterns of the atmosphere is the main factor in the distribution of rainfall in time and place. It is one of the drought disasters every year to load frequency losses. This phenomenon as a result of severe and recurrent temporal-local atmospheric circulation patterns. Hence, the study and identification of synoptic patterns of the above phenomenon is inevitable. In this study, the first of the annual 17 rainfall station was selected in the West country standard time. After determining the time and place threshold rainfall, widespread wet year and drought in the area with the use of the SPI index was detected. Read on, for the purpose of identification and classification of synoptic patterns to agents of the creator of wet and dry periods of Principal Component Analysis and statistical Cluster Analysis was used. Then got the height of the geo-potential sea level pressure and level of 500 HP level from the National Center for environmental prediction website (NCEP/NCAR), and finally was analyzed by synoptic systems composite map related to each cluster. Results achieved show that for the dry period can be used to stack in the 500 HP level alignment in Eastern Europe because of the point sink and cold high latitude drooling into the area and prevent an air mass ascent. For the pattern of the Earth's surface can also be referred to a high-pressure cell that has been imported from Eastern Europe region and the atmospheric movements close to the Earth's surface under their influence. For more courses in related patterns align 500 HP level can be found in the Middle East to deep trough pointed out that Red Sea moisture into the region. On the other hand, ground level patterns consist a low-pressure flow on Zagros Mountains that make ready condition for climb and instability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dry and wet period
  • Factor analysis
  • Synoptic patterns
  • West of Iran

مراجع

  1. جوانمرد، سهیلا. 1380. سیستم پایش از شدت و وسعت خشک‌سالی بر اساس پهنه‌بندی نمایه پالمر، بولتن علمی مرکز ملی اقلیم‌شناسی، شماره 4، ص 12-5.
  2. خبرنامه اقلیم، مرکز ملی اقلیم‌شناسی، شماره23، سال 1378، ص 203.
  3. خوش‌اخلاق، فرامرز. 1377. تحقیق در خشکسالی‌های فراگیر ایران با استفاده از تحلیل‌های سینوپتیکی، پایان‌نامه دکتری جغرافیای طبیعی،  تبریز، صفحه 308.
  4. رضیئی، طیب. 1386. بررسی ارتباط الگوهای گردش جوی تراز 500 هکتوپاسکال و دوره‌های خشک و تر در غرب ایران، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران، صص 201-119.
  5. زاهدی، مجید و یوسف قوی‌دل رحیمی. 1381. شناخت، طبقه­بندی و پیش­بینی خشک‌سالی با استفاده از روش سری زمانی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فضای جغرافیایی، شماره 6، صفحه 48-19.
  6. فتاحی، ابراهیم. 1383. تأثیر پدیده ENSO بر رفتار الگوهای گردش جوی ایران، دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی، دانشکده فنی، دانشگاه تهران، صص 112-83.
  7. فتاحی، ابراهیم و زهرا حجازی زاده. 1386. تحلیل الگوهای سینوپتیکی بارش­های زمستانه ایران، مجله جغرافیا، شماره 3، صص120-108.
  8. قوی‌دل رحیمی، یوسف. 1381. تجزیه‌وتحلیل نوسانات بارش و محاسبه دوره­های مرطوب و خشک در آذربایجان شرقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز، صفحه 285.
  9. مرادی، حمیدرضا و رضا عرفان‌زاده. 1380. بررسی روند خشک‌سالی‌ها و ترسالی­ها در حوضه رود هراز، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب، ص 283-293.

10. مسعودیان، ابوالفضل. 1386. شناسایی گونه‌های همدید اصفهان، گزارش طرح پژوهشی، معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان.

  1. Barry, R.G. et al. 2001. Synoptic and dynamic climatology, Routledge. P. 620.
  2. Bloutsos, A.A. et al. 2001. Arima modeling of meantemperature at the 500-1000hpa layer over Europe, P.95. www.cyf-kr. edu. pl/zinied2w/ paper009.html.
  3. Bogardi, Istvan, Matyasovszky, Istvan. Bardossy, Andras. and Ducllstein, Lucien, 1994. A hydro climatological model of areal drought, journal of Hydrol, p. 153-245.
  4. Chbouki, Nabil. Stockton, Charles W. and Myers, Donald, 1995. Spatio-temporal pattern of drought in morocco, international journal of climatology, 15: 187-205.
  5. Currie, R.G. et al., 1989. Comments on power spectra and coherence of drought in the interior plains. International Journal of Climatology, 9: 91-100.
  6. Estban, Pere. Jones, Philip, D. Martin-Vide, Javier and Mases, Montse, 2005. Atmospheric circulation patterns related to heavy snowfall days in Andorra, pyrences. International Journal of Climatology, 25: 319-329.
  7. Estrela, M.J. Penarrocha, D. and Millan, M. 2000. Multi-annual drought episodes in the Mediterranean (Valencia region) from1950-1996, International journal of climatology, 20: 1599-1618.
  8. Hayes, M.J. 2000. "Drought Indices", national drought mitigation center (NDMC).
  9. Kieran, L.A. Makarau, 1994. Drought and Desertification, Report series, world climate programme, WCASP (28) WMOLTD, 605: 286.
  10. Martin, M. Cremades, L.V. and Santabarbara, J.M. 1999. Analysis and modeling of time series of surface wind speed and direction. Information journal of climatology, vol.16, p. 73-92.
  11. Martin-Vide, Javier. And Gomez, Lidia, 1999. Regionalisation of peninsular Spain Based on the length of Dry spells, International journal of climatology, 19: 513 535.
  12. Richman, Michael B, 1981. Obliquely rotated principal components; An improved meteorological maptyping technique, journal of appl. meteo, 20: 1159-1195.

Tuse. Norio, 1982. Regional occurrences of wet and dry years in japan, Tsukuba univ.Instit, of Geo science, Annal Rep. 8: 37

مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 6، شماره 22
اسفند 1395
صفحه 175-192

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار