ساماندهی فضایی پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از تکنیک‌های تلفیقی مدل تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) و تحلیل-های GIS مطالعه موردی: منطقه 18 شهر تهران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس

2 کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهر، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مخاطرات طبیعی بخشی از جهان پیرامون ما بوده و همیشه یک خطر جدی برای توسعه به شمار رفته و خواهند رفت، به عبارتی زندگی بشر بدون در نظر گرفتن این مخاطرات غیرقابل تصور خواهد بود. توسعه زندگی اجتماعی به ویژه شهرنشینی و گسترش روزافزون شهرها نیز ابعاد این حوادث را وسعتی دوچندان بخشیده و همواره یکی از دغدغه‌های اصلی تمامی مدیران شهری و شهروندان بررسی شیوه‌های مقابله با این بحران‌ها بوده است. نکته‌ حائز اهمیت این است که از وقوع بحران نمی‌توان جلوگیری کرد اما تمرکز و توجه برنامه‌ریزی بحران شهرها در مرحله آمادگی می‌تواند باعث کاهش تلفات انسانی و خسارات مالی در اثر بروز سوانح ‌گردد. در این بین پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران در فاز پیشگیری، آمادگی و مقابله در بحران‌های مختلف به‌ویژه بحران‌های طبیعی بزرگ نظیر زلزله، در شهر تهران به عنوان پیشرو عمل می‌نمایند که طرح اولیه احداث این پایگاه‌ها به دهه گذشته بازمی‌گردد. تردیدی وجود ندارد که عملکرد کارآ و مؤثر این پایگاه‌ها ارتباط زیادی با نحوه مکان‌یابی آنها در سطح شهر و مناطق شهری دارد به‌طوری‌که علاوه بر تأمین ایمنی پایگاه‌ بخصوص در برابر سوانح، امکان ارائه خدمات‌رسانی مناسب به مناطق بحران‌دیده را با توجه حوزه عملکردی آن فراهم سازد. با توجه به اینکه یکی از عوامل اصلی در مدیریت بحران، امداد در ساعات اولیه و روزهای نخستین بحران بوده و همچنین نحوه امداد و حوزه عملکردی تحت پوشش آن نیز ملاک دیگری در فرماندهی و مدیریت آن می‌باشد، لذا پژوهش حاضر به دنبال ساماندهی مراکز خدمات پشتیبانی مدیریت بحران در موقعیت‌های بحرانی در پهنه جنوب غرب تهران برای منطقه 18 بوده و برآنست با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره و روش تحلیل فضایی (GIS)این قابلیت و توانمندی‌ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial organization of crisis management supportive bases by using combined techniques of multi-criteria decision making and GIS analysis, case study: region 18 of Tehran

نویسندگان [English]

  • Ali Alavi 1
  • Mohammad Ebrahimi 1
  • Abolfazl Meshkini 2
1 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Tarbiat Modares University
2 M.Sc of Geography and Urban Planning, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Natural disasters are amongst main parts of our life and they have been regarded and will be regarded as a permanent thereat to development, in other words human daily life cannot be assumed without natural disasters. The development of social life especially urbanization, and the continuing expansion of the cities also increase the importance of these issues (natural disasters and their impacts on human life) for urban governors in a way that one can claim that one of the most crucial concerns of citizens and urban governors is to find appropriate solutions to deal with these crisis. It should be taken into consideration that it is impossible to preclude these disasters but to prepare for a good reaction for these disasters can be a good solution to decrease post damages casualties to the cities. Herein, Crisis Management Supportive Bases in terms of prevention, preparation and dealing with the crisis play a key role especially in Tehran and in time of natural disasters. The advent of these supportive bases goes back to previous decade. There is no doubt that high level and efficient function of these bases has a striking correlation with the way they are located in both urban and regional level in a way that in addition to providing security of the bases especially versus disasters, they could be, based on the service area, able to provide the areas of crisis with good services. According to the fact that one of the most dimensions of dealing with disasters is to help people in crisis in early hours of the disaster, and also the functional region of the crisis area is of great importance to be considered, herein, this paper tries to organize Crisis Management Supportive Service Bases in catastrophic occasions in southwestern parts of Tehran for region 18.

کلیدواژه‌ها [English]

  • crisis management supportive bases
  • region 18 of Tehran
  • GIS analysis
  • spatial organizations
  • multi-criteria decision making
  1. پریشان، مجید، 1390. «کاهش آسیب­پذیری مخاطرات طبیعی (زلزله) با استفاده از رویکرد مدیریت ریسک (مورد: مناطق روستایی استان قزوین)». رساله دکتری گروه جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
  2. توکلی مهدی، توکلی هدایت، 1390.  مدیریت بحران با رویکردی بر واحدهای صنعتی، انتشارات آتی نگر.
  3. زنگی­آبادی، علی و سلطانی، لیلا، قائدرحمتی، صفر. 1391. برنامه­ریزی مدیریت بحران زلزله در شهر، مشهد: شریعه توس، چاپ اول.
  4. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران. 1385. مجموعه دستورالعمل­های مدیریت بهره­برداری و نگهداری پایگاه­های پشتیبانی مدیریت بحران شهر تهران (ویژه  و چندمنظوره).
  5. طاهری، مرضیه، عباس‌پور رحیم علی، علوی پناه سیدکاظم. 1393. «استفاده از تصمیم‌گیری چند معیاره مبتنی بر تلفیق روش‌هایDEMATEL  و ANP در انتخاب مکان بهینه آرامستان‌ها (مطالعه موردی: اصفهان»، فصلنامه محیط‌شناسی، دوره 4، شماره 2).
  6. عبدالله‌زاده، علی. 1392. «ارزیابی خطر و خسارات ناشی از پدیده روانگرایی خاک مطالعه موردی: شهرستان گرگان در استان گلستان»، دو فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران، شماره چهارم، پاییز و زمستان.
  7. عظیم پور، ملکه. 1375. توان سنجی محیط طبیعی و توسعه فیزیکی شهر، تهران، انتشارات تربیت مدرس
  8. علی‌اکبری، اسماعیل و عمادالدین، عذرا 1391. «ارزیابی کیفی و کمی کاربری‌های شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری (مطالعه موردی: ناحیه یک شهر گرگان»، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 79.
  9. مهاجرانی، محمد 1386. «مکان‌یابی پایگاه­های چندمنظوره پشتیبانی و مدیریت بحران پس از وقوع زلزله با استفاده از GIS  مطالعه موردی: منطقه 17 تهران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه­ای. دانشگاه تهران

10. نظم­فرد، حسین و پاشازاده، اصغر. 1397. ارزیابی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی. مطالعه موردی: شهر اردبیل، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هشتم/ شماره مسلسل بیست و هفتم.

  1. Armas I. 2012. Multi-criteria vulnerability analysis to earthquake hazard of Bucharest, Romania. Nat Hazards, 63: 1129–1156.
  2. Juha I. 1998. Uitto: The Geograohy of Disaster Vulnerability In Megacity. Applied Geography, 8 (1): 7–16.
  3. Opricovic, S. 2009. A Compromise Solution in Water Resources Planning, Water Resour Manage, 23: 1549–1561.
  4. X.-Y. You et al. 2015. Group Multi-Criteria Supplier Selection Using An Extended Vikor Method with Interval 2-tuple linguistic information, Expert Systems with Applications 42: 1906–1916.