سطح بندی سکونتگاه های شهری استان گلستان از لحاظ شاخص های شهرسالم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

3 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

چکیده

در دهه های اخیر افـزایش جمعیت شـهرها و رشد شهرنشینی باعث مشکلات بیشماری از جمله مشکلات تراکم رشد فزاینده شهرها،کمبود مسکن، تخریـب مکـانهـای شـهری و افزایش نابرابریهای بهداشتی و اجتماعی، در مقیاس وسیع، بین ساکنان شد. دغدغه‌ها و نگرانی های ناشــی از این پدیده موجب گردید تا رویکردهای متعددی برای تأمین وضعیت مطلوب زندگی برای نسل های امروز و آینده مطرح شودکه یکی از این رویکردهای مهم، رویکرد شهر سالم است. از این رو بررسی و سنجش شاخص های شهر سالم در سطح نواحی مختلف( استان، شهرستان و شهر) می‌تواند گامی موثر در برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سکونتگاه های شهری استان گلستان از لحاظ شاخص های شهرسالم انجام شده است. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی است. جامعه آماری 14 شهرستان استان گلستان براساس آمارنامه 1390 می باشد. برای ارزیابی شهرسالم از 50 شاخص در 4 بخش بهداشتی- درمانی، محیط زیست، اجتماعی- اقتصادی و سلامت استفاده شده است. برای بیان اهمیت نسبی هریک از شاخص ها از مدل ANP و جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل پرومته و تحلیل گایا استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نقاط شهری شهرستان گالیکش با امتیاز (271/0) کاملاً برخوردار، بندرگز با امتیاز(220/0) برخوردار، کردکوی(141/0)، رامیان(110/0)، کلاله(106/0) و مینودشت(033/0) نسبتاًبرخوردار، مراوه تپه(002/0-)، آق قلا(004/0-) ،ترکمن(105/0-)، علی آباد(112/0-)، گنبدکاووس(131/0-) و گمیشان(147/0-) نابرخوردار وآزاد شهر وگرگان به ترتیب با امتیاز(182/0-) و(197/0-) شهرستان های کاملاً نابرخوردار از شاخص‌های شهر سالم در استان گلستان می باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ranking of urban settlements in Golestan province In terms of Indexes healthy City

نویسندگان [English]

  • Hossein Nazamfar 1
  • Saedeh Alavi 2
  • Ali Eshghi 3
1 Associate Professor of Geography and Urban Planning, Ardebil University
2 Ph.D. student of Geography and Urban Planning, Ardebil University
3 Ph.D. of Geography and Urban Planning, Ardebil University
چکیده [English]

In recent decades, increasing urban population and urbanization Numerous problems including congestion problems growing cities, housing shortages, damage to urban areas and increasing social and health inequalities, on a large scale, was among the residents. Concerns and worries arising from this phenomenon caused to several approaches to provide favorable conditions of life for present and future generations to be raised one of the important approaches, approach a healthy city. The review and evaluation of healthy city indicators in various areas (province, city and town) can be an effective step in planning sustainable urban development. This study aimed to assess the urban settlements in Golestan province has been done in terms of indicators of healthy city the method of cross-functional purpose. The population of the 14 city of Golestan province is based on 1390 statistics. To assess the health of the 50 indicators have been used in four sectors of health, environment, socio-economic and health. To express the relative importance of each of the indicators is used of ANP and the analysis of data and analysis of Prometheus model Gaia. The results show that urban areas GALIKESH city with points (271/0) is quite high, Gaz points (220/0) have, Kordkoy (141/0), Rami (110/0), stigma (106/0) and Minoodasht (033/0) is relatively high, Maravetappe (002 / 0-), Aq Qala (004 / -0), Turkmenbashi (105 / 0-), Aliabad (112 / 0-), Gonbad (131 / 0-) and Gomishan (147 / 0-) not important Free Gorgan, respectively, points (182 / 0-) and (197 / 0-) city was completely unknown Indicator of Healthy Cities in Golestan province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • evaluation
  • Healthy Cities
  • Prometheus
  • Golestan province
  1. احمدی، حسن. 1379. ریشه‌های پیدایش ایده شهر سالم. فصلنامه بین‌المللی فنی مهندسی، ساخت شهر، ص9-1.
  2. آذر، عادل. رجب‌زاده، علی. 1393. تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM. انتشارات نگاه دانش، چاپ ششم.
  3. ارجمندنیا، اصغر. 1379. شهر سالم و روستای سالم. سومین همایش کشوری بهداشت محیط‌زیست. موسسه تحقیق و توسعه پایدار سرزمین.
  4. اصغری­زاده، عزت­الله. نصرالهی، مهدی. 1386. مقایسه وزن دهی آنتروپی و فازی در بکارگیری PROMETHEE برای تعیین قطعه سازان برتر سایپا. مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد بهار و تابستان 1386 شماره 2، ص 18-1.
  5. بارتون، هیو. تسورو، کاترین. 1389. برنامه‌ریزی شهری سالم. مترجم میترا عطاریان، تهران. مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهر تهران، 1389.
  6. پرهیزکار، اکبر. حافظ نیا، محمدرضا. طاهرخانی، مهدی. فرهادی، رودابه. 1386. ارزیابی پروژه شهر سالم (مطالعه موردی: کوی سیزده آبان). مجله علوم انسانی، (15)، ص23-11.
  7. پوراحمد، احمد. گروسی، علیرضا. نوری، ابوالفضل. 1392. ارزیابی شاخص‌های مسکن شهرستان نظرآباد با رویکرد شهر سالم. فصلنامه برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی. سال دوم، شماره چهارم، ص21-33.
  8. پیری، فاطمه. امان پور، سعید. عباس پور، مریم. 1393. تحلیل فضایی شاخص‌های شهر سالم در مرکز شهرستان‌های استان ایلام. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاههای انسانی. سال دهم، شماره 31، ص 45-60.
  9. حاجی خانی، غلامرضا. صالحی، اسماعیل. 1380. شهر سالم: معیارها و شاخص‌های شهرسازی. ماهنامه شهرداری‌ها. شماره 27، تهران.

10. دانشگاه علوم پزشکی مشهد. شبکه بهداشت و درمان تربت‌حیدریه، مرکز بهداشت شهرستان. کمیته آموزش و اطلاع‌رسانی. بهداشت محیط و حرفه‌ای، خرداد 86.

11. رهنما، محمدرحیم. افشار، زهرا. حسن رضوی، محمد. 1390. تحلیـل شاخص‌های شـهر سـالم (مطالعه موردی: محله بهارستان مشهد). سومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد.

12. زیاری، کرامت‌اله.  قرخلو، مهدی. جان بابا نژادطوری، محمدحسین. 1389. مقایسه تطبیقی شاخص‌های کمی و کیفی مسکن شهر بابل با نقاط شهری کشور بـا تأکید بر شهر سالم. تحقیقات جغرافیایی سال بیست و پنجم تابستان 1389. شماره 2 (پیاپی 97)، ص 16327- 16360.

  1. سالنامه آماری استان گلستان. 1391.
  2. سالنامه آماری سال. 1390. گزارشات سازمان ثبت‌احوال. نشر تابستان 1391. نشر اداره کل ثبت‌احوال استان گلستان.

15. سعیدی مفرد، ساناز. گردفرامرزی، مرجان. 1392. بررسی شاخص‌های شهر سالم با رویکرد توسعه پایدار شهری. هشتمین کنفرانس معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، مشهد.

  1. سیمای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سال. 1392. شهرستان‌های استان گلستان.

17. ضرابی، اصغر. قدمی، مصطفی. کنعانی، محمدرضا. 1391. ارزیابی سکونتگا‌ههای شهری با رویکرد شهر سالم در استان مازندران. فصلنامه علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی. سال دوازدهم، شماره 47، ص 151-131.

  1. طیبیان، منوچهر. 1376. ارزیابی پروژه شهر سالم در ایران (مطالعه موردی: کوی سیزده آبان). مجله محیط‌شناسی، (20): ص 74-61.

19. علوی، سیدعلی. عبودی، محمدرضا، دانشور، مهناز. 1397. سنجش شاخص های ذهنی کیفیت زندگی شهری با رویکرد شهر سالم مطالعه موردی: شهر بهبهان. آمایش جغرافیا فضا، دوره 8، شماره 28، ص 1-18.

20. فرهادی، رودابه. 1389. ارزیابی مشارکت مردم در پروژه شهر سالم کوی سیزده آبان. جغرافیا (فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران). دوره جدید، سال هشتم، شماره 27، ص 157-137.

21. فیروزی، محمد­علی. نعمتی، مرتضی. داری‌پور، نادیا. 1393. سنجش و ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی در طرح مسکن مهر (مطالعه موردی: شهر امیدیه). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال سوم، شماره پانزدهم، ص 49-62.

22. قدمی، مصطفی. پژوهان، موسی. 1390. تحلیل فضایی وضعیت شاخص‌های شهر سالم با روش خوشه‌بندی فازی سی مینز و مدل تاپسیس(مطالعه موردی نقاط شهری استان مازندران). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره ششم، ص 54-35.

23. قدمی، مصطفی. دیوسالار، اسداله. غلامیان، محمد. 1389. بررسی تطبیقی شاخص‌های شـهر سالم در مقیاس ملی وجهانی (مطالعه موردی: نقاط شهری ایران و کـشورهای توسعه‌یافته). مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان.

  1. کمیته آموزش و اطلاع‌رسانی بهداشت محیط و حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 1386.

25. کیالی، هادی. 1381. ارزیابی رهیافت شهر سالم (مطالعه موردی: شهرری). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی. استاد راهنما: زهره دانشپور. گرایش برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.

  1. گزارش اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی سال. 1391. تهیه‌شده در معاونت برنامه‌ریزی (دفتر برنامه‌ریزی و بودجه). نشر استانداری گلستان.
  2. گزارش گلستان در افق 1404، سند راهبردی عملیاتی استان گلستان. 1393. نشر استانداری گلستان

28. لطفی، صدیقه. مهدی، علی. مهدیان بهنمیری، معصومه. 1392. ارزیابی شاخص‌های شهر سالم در منطقه دو شهر قم. فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی- فرهنگی، سال اول، شماره دوم، ص 76-99.

29. محمودی نژاد، هادی. پورجعفر، محمدرضا. آذری، امید. علیزاده، امین. بمانیان، علیرضا. انصاری، مجبتی. 1388. پژوهشی با عنوان تعامل «دستور کار 21» و فرآیند تحقق‌پذیری"شهر سالم" با ارائه راهکارها و پیشنهادهایی در شرایط معاصر ایران. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره دهم، شماره چهار، ص 356- 339.

30. منظوری، داود. رحیمی، علیرضا. 1394. اولویت‌بندی نیروگاه‌های تولید برق در ایران با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 14، ص 215- 191.

  1. مومنی، منصور. شریفی سلیم، علیرضا. 1390. مدل‌ها و نرم‌افزارهای تصمیم‌گیری چند شاخصه. تهران، تابستان 1391.

32. نصیری، حسین. علوی پناه، کاظم. متین فر، حمیدرضا. عزیزی، علی. حمزه، محمد. 1390. پیاده‌سازی مدل اکولوژیکی با رویکرد PROMETHE II وFuzzy AHP در محیط GIS. مجله محیط‌شناسی، دوره دوم، ص 109-122.

  1. Arisoy, O. 2007. Integrated Decision Making in Global Supply Chains and Network, Doctoral Dissertation. University of Pittsburgh, school of Enginnering.
  2. Ashton, J. 1988. Healthy Cities, Concept & Vision. University of Liverpool, UK.
  3. Ben J., Smith, Kwok Cho Tang1 and Don Nutbeam. 2006. WHO Health Promotion Glossary: new terms, Health Promotion International Advance Access published September 7, Published by Oxford University Press. All rights reserved. For Permissions, please email: journals.permissions@oxfordjournals.org doi:10.1093/heapro/dal033.
  4. Corburn, J. 2009. toward the healthy city People, Places, and the Politics of Urban Planning, The MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England, Massachusetts Institute of Technology.
  5. Corburn, J. 2013. Healthy City Planning, From Neighbourhood to National Health Equity, Published: www.routledge.com/9780415613026.
  6. Gilliams, S., Raymaekers, D., Muys, B. and Orshven, J.V. 2005. Comparing multiple creteria decision methods to extand geographical information system on afforestation, computer and electronic in agrecltlure, 49: 142-158.
  7. Kjellstrom, T. and Mercado, S. 2008. Towards action on social determinants for health equity in urban settings, Environment and Urbanization, 20:551.
  8. Nazmfar, H., Alavi, S., Eshgi, A. and Feizizadeh. B. 2019. Vulnerability evaluation of urban buildings to various earthquake intensities: a case study of the municipal zone 9 of Tehran, Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, DOI: 10.1080/10807039.2018.1556086.
  9. Nazmfar, H. 2012. An analysis of urban system with emphasis on entropy model (Case Study: the cities of East Azerbaijan Province), Indian Journal of Science and Technology. 5(9): 3340 -3344.
  10. Neil, Whittingham. 2013. Towards the Healthy City: An urban planner's reflection on health and wellbeing, GBER. 8(2): 61–87.
  11. Oneill M. and Simard, P. 2006. Choosing indicators to evaluate Healthy Cites projects: a political task, Health Promotion International Journal, 21(2): 145-152.
  12. Regional Guidelines For Developing A Healthy Cities Project, Who Regional Office For The Western Pacific. 2000.
  13. Sarkar, C. Webster, C. and Gallacher, J. 2014. Healthy cities public health through urban planning, Edward Elgar Publishing.
  14. Sukkumnoed, D. and Al-Wahaibi, S. 2005. Health impact assessment and the globalization challenges. Manuscript presented at the 6th Global Conference on Health Promotion, Bangkok Thailand, August.
  15. Takano, T. 2003. Healthy Cities and Urban Policy Research First published 2003 by Spon Press11 New Fetter Lane, London EC4P 4EE.
  16. Taylor, L. Gowman, N. and Quigley, R. 2003. Influencing the Decision-Making Process through Health Impact Assessment. Health Development Agency, London.
  17. Thompson, Susan. 2007. Health planning Forum, presented by premier’s Council for Active Living for PIA. UNESCO (United Nations Educational, Scintific and Cultural Organization) Institute for Statistics. http://www.unesco.org.
  18. Tracada, E. and Caperna, A. 2012. Biourbanism for a Healthy city(Biophilia and sustainable urban theories and practices) Department of Urban Study- TIPUS Lab. Rome Tre University, Rome, Italy.
  19. Tsouros, D. 1997. Twenty steps for developing a Healthy Cities project, 3rd Edition, World Health Organization Regional Office for Europe, Agis.
  20. Webster, P. and Sanderson, D. 2012. Healthy Cities Indicators—A Suitable Instrument to Measure Health?. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine.
  21. WHO. 2000. “Questionnare Indicators-WHO- healthy cities”. Who healthy cities technical working group health and indicators.