تجاری شدن جداره‌های شهری و تاثیر آن بر کیفیت فضایی محلات مسکونی . نمونۀ موردی: کوی نصر تهران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.

چکیده

آمایش‌و‌ساماندهی‌یکپارچۀ کاربری و فعالیت زمین، یکی از حساس‌ترین اقدامات در روند توسعۀ شهرها است که بر مرز میان توسعۀ مورد نیاز شهر و کیفیت زندگی جوامع محلی گام برمی‌دارد. موفقیت در تعادل بخشی میان این دو حیطه، نیازمند نگاهی یک‌پارچه‌ به پیامدها و تعارضات احتمالی به لحاظ رفاه اجتماعی، حفاظت زیست محیطی و کارایی اقتصادی است. یکی از زمینه‌های تشدید این تعارضات، تمایل همیشگی فعالیت‌های تجاری- اداری به مکان‌گزینی در جدارۀ شریان‌های اصلی ارتباطی و مراکز محلات مسکونی است، که غالباً به منظور استفاده از تسهیلات زیرساختی و فرصت‌های اقتصادی- مالی موجود در نواحی مسکونی پدیدار می‌شود. پدیدۀ مذکور تحت عنوان تجاری شدن نواحی مسکونی، طی سالیان اخیر بخش عمده‌ای از جداره‌های محلات مسکونی کلان‌شهر تهران به ویژه محلات مرفه‌نشین‌شمالی‌شهر را‌در‌برگرفته و‌اثرات گوناگونی‌را بر کیفیت‌فضایی‌نواحی‌مسکونی‌بلافصل‌‌خود‌گذاشته است. لذا این پژوهش‌با هدف شناخت و ریشه‌یابی روند مذکور و روشن ساختن ضرورت آمایش فضایی در تجاری شدن نواحی مسکونی، مشخصاً به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که روند کنونی تجاری شدن شریان‌های اصلی محلات مسکونی در شهر تهران چه‌تأثیری بر کیفیت فضایی نواحی مسکونی بلافصل خود گذاشته است. به منظور پاسخگویی به‌این پرسش،‌پیمایشی میدانی در‌نواحی مسکونی بلافصل خیابان نصر صورت پذیرفته است. این تحقیق بر اساس هدف در دستۀ تحقیقات کاربردی‌و‌به لحاظ ماهیت و روش در دستۀ تحقیقات علی- تطبیقی قرار می‌گیرد. سنجش و ارزیابی به کمک تلفیق تکنیک‌های‌کمی‌و‌کیفی ارزیابی تأثیر شامل انواع تکنیک‌های مصاحبه و گفت‌و‌گوهای فردی، تکنیک‌های مشاهدۀ مستقیم، پیمایش‌های ترافیکی هدفمند، و نهایتاً تکنیک‌های مشارکتی (برش‌های تاریخی، تحلیل روند و رتبه‌بندی تأثیر)، صورت خواهد پذیرفت.‌نتایج پژوهش نشان می‌دهد که فقدان مطالعات ارزیابی اثرات تغییر کاربری زمین در روند تهیۀ طرح‌‌های توسعۀ‌محلی، نه تنها سبب تشدید گرایشات سوداگرایانه و کاسب‌کارانه در نواحی مسکونی کوی نصر گردیده، بلکه اثرات نامطلوب و مخاطره‌آمیزی بر کیفیت زندگی جوامع محلی بلافصل خود‌گذاشته است.‌به طوری که طی سالیان اخیر،‌تغییر‌کاربری‌و‌مقیاس‌عملکردی فعالیت‌های‌مستقر در جدارۀ اصلی خیابان نصر بر اساس پیشنهادهای طرح تفصیلی ملاک عمل، در کنار تأثیرات مثبت کوتاه مدت همچون بهبود میزان دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، طیف وسیعی از اثرات و پیامدهای نامطلوب را به لحاظ اجتماعی- فرهنگی، کالبدی- فضایی و ترافیکی،‌در‌محلات‌مسکونی‌بلافصل خود‌به‌دنبال داشته‌و‌در‌پی‌آن کیفیت زندگی ساکنان محلی را دست‌خوش تغییرات نامطلوبی نموده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of Commercialization on the Spatial Quality of Residential Neighbourhoods: Evidence from Nasr Neighbourhood of Tehran

نویسندگان [English]

  • Amir Forouhar 1
  • Reza Kheyroddin 2
1 PhD Candidate of Urban Planning, Architecture and Urban Design School, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor of Urban and Regional Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Population growth and urbanization typically bring major changes in demand for urban land uses. In this respect, land-use planning is a complex, multifaceted and usually highly political process that must consider the multiple and often competing values and conflicts. Commercial development in residential neighbourhoods may exacerbate these potential conflicts. Over the recent years, Tehran Metropolis has experienced a haphazard commercialization without following a coherent strategy, especially in affluent neighbourhoods of the city. This paper seeks to find out the roots, and the spatial consequences of commercialization in the affluent neighbourhoods of Tehran Metropolis through a detailed survey in Nasr Neighbourhood. For this purpose, the quantitative and qualitative methods of development impact assessment have been applied, including semi-structured personal interview, direct observation, traffic survey, historical profiles, trend analysis, and impact ranking method. The results yield that inappropriate suggestion of local development plan for land-use change in Nasr Neighbourhood led to the mushrooming of regional-level commercial activities alongside the main street of Nasr Neighbourhood. The analysis reveals that the haphazard commercialization has had considerable negative impacts on socio-cultural structures, physical-spatial conditions, traffic flow patterns, and human health in the residential area of Nasr Neighbourhood, apart from the short-term favourable impact on residents' accessibility. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commercialization
  • Impact Assessment
  • Land-use change
  • Quality of Residential Neighbourhood
  • Nasr Neighbourhood of Tehran

مراجع

  1. پورمحمدی، محمدرضا 1382. ”برنامه ریزی کاربری اراضی شهری“،تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
  2. روچ،کریس 1387.”ارزیابیتأثیرپروژه“،مترجم: حسنچاوشیان،تهران، نشراختران.
  3. کوکبی،افشین 1385.”تحولدرمفهوموپارادایمبرنامه‌ریزیکاربریزمین“، نشریه جستارهای شهرسازی، شماره 15 و 16
  4. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران 1385.”طرح تفصیلی منطقه 2 شهرداری تهران“، نهادمشترکمسئولتهیه طرح‌هایجامعوتفصیلیشهرتهران، مهندسینمشاورمعماروشهرساز سراوند، وزارت مسکنوشهرسازی.
  5. نژادرفیعی، ابراهیم 1389.”مونوگرافی محله کوی نصر“، اداره مطالعات اجتماعی و فرهنگی، منطقه 2 شهرداری تهران.
    1. Alberta Urban Municipalities Association (AUMA) 2007. "Sustainable Land Use Planning: Analysis and Recommendations", AUMA Convention,Available online at:http://www.ealt.ca/media/uploads/Sustainable_land_use_planning_AUMA.pdf (Website Accessed in Septamber 2014)
    2. American Planning Association (APA) 2006."Planning and Urban Design Standards", John Wiley & Sons Inc., Hoboken, New Jersey.
    3. Atlanta Regional Health Forum (ARHF) 2006. "Land Use Planning for Public Health: The Role of Local Boards of Health in Community Design and Development", National Association of Local Boards of Health, Ohio. Available online at: www.nalboh.org (Website accessed in September 2014).
    4. Benjamin, W. 2003. "The Arcades Project", the Belknap Press of Harvard University Press.
    5. Briassoulis, H. 2000. "Analysis of land use change: Theoretical and Modeling approaches", Regional Research Institute, West Virginia University.
    6. Canadian Institute of Planners (CIP), 2000. "About Planning: What Planners Do" Available at: http://www.cip-icu.ca/english/aboutplan/what.htm (Accessed in September 2014(
    7. Chalifour, N.J. 2007. "Ecological economics, sustainable land use, and policy choices", In: N.J. Chalifour, P. Kameri-Mbote, L. Heng Lye and J.R. Nolon, Eds. Land Use Law for Sustainable Development, IUCN Academy of Environmental Law Research Studies, Cambridge University Press: New York.
    8. Johnsen, P.H. and Oumer, A.M. 2008. "Impact of land use changes on communities' livelihood strategies and environment in Kampung Empayang Sarawak", Interdisciplinary Land Use and Natural Resource Management.
    9. Kaiser, E.J., David, R.G., Chapin, F.S. 1995. "Urban Land Use Planning", 4th ed. Urbana, EL University of Illinois Press.
    10. Edwards, Mary. M. 2000."Community Guide to Development Impact Analysis", Wisconsin Land Use Research Program, University of Wisconsin–Madison.
    11. Fisher P.F. Coomber, A.J., Wadsworth, R. 2005. "Land use and Land cover: Contradiction or Complement", In Fisher, P., Unwin, D. (Eds.), Re-presenting GIS, Chichester, Wiley: pp. 85–98.
    12. Gutman G., Janetos, A., Justice, C., Moran, E., Mustard, J., Rindfuss, R.R., Turner, B.L. 2004. "Land Change Science: Observing, Monitoring, and Understanding Trajectories of Change on the Earth's Surface", New York: Kluwer Academic Publishers.
    13. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) 2003. "Good Practice Guidance for Land Use, Land-Use Change and Forestry", Edited by Jim Penman, the Institute for Global Environmental Strategies (IGES), Kanagawa, Japan.
    14. Koomen, E. 2007. "Modeling Land Use Chang (Progress and Application)". Spring press.
    15. Litman, T. 2013. "Parking Management: Strategies, Evaluation and Planning", the Victoria Transport Policy Institute, Canada.
    16. Ngidang, D. 2002. "Contradictions in land use development schemes: the case of joint ventures in Sarawak", Malaysia. Asia Pacific Viewpoint 42: 157-180.
    17. Ningal T., Hartemink A.E., Bregt A.K. 2008. "Land Use Change and Population Growth in Ehe Morob Province of Papua New Guinea Between 1975 and 2000",Journal of Environment management 87(1):117-24.
    18. Rindfuss, R.R., Stephen J., Walsh, B. L.,Turner B.L., Jefferson F., and Vinod M. 2004. "Developing a Science of Land Change: Challenges and Methodological Issues", Proceedings, National Academy of Sciences of the United States of America, 101(39):13976-13981.
    19. Sairinen, R. 2004. "Assessing Social Impacts of Urban Land-Use Plans: from Theory to Practice", Boreal Environment Research 9(6): 509-517.
    20. Sherbinin, A. 2002."A CIESIN Thematic Guide to Land Land-Use and Land Land-Cover Change (LUCC)", Center for International Earth Science Information Network (CIESIN) Columbia University Palisades, NY, USA,Available online at:http://sedac.ciesin.columbia.edu/guides /lu/CIESIN_LUCC_TG.pdf(Webpage accessed in October 2014)
    21. Smith, P. 2001. "Cultural Theory; an Introduction", New York: Blackwell publishers.
    22. Trivedi, P.R. 2004. "Environmental Impact Assessment", AHP Publishing Corporation, Delhi, DEL, India.
    23. Turner, B.L., Geoghegan, J., Foster, D.R. 2004. "Integrated Land-Change Science and Tropical Deforestation in the Southern Yucatán: Final Frontiers", Oxford:Clarendon Press.
    24. Verburg, P.H., de Nijs T.C.M., Van Ritsema, E.J., Visser, H. and de Jong K. 2004."A Method To Analyse Neighborhood Characteristics Of Land Use Patterns", Computers, Environment And Urban Systems, 28:667-690.
مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 6، شماره 20
شهریور 1395
صفحه 63-84

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار