تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کردستان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.

چکیده

میزان برخورداری از عوامل گوناگون، متشکل از عوامل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، نابرابری‌های منطقه‌ای را ایجاد یا آن را تشدید می‌کنند. توجه به رهیافت توسعه موزون منطقه‌ای، کاهش ناهمگونی و نابرابری‌های منطقه‌ای و بخشی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی منطقه‌ای برای تحقق هدف‌هایی که برحسب ویژگی‌های ساختاری، امکانات و محدودیت‌های هر منطقه، تغییر می‌کنند، مستلزم مطالعه و شناخت خصوصیات هر منطقه با توجه به جایگاه آن در کل سیستم منطقه‌ای است. با توجه به این موضوع توسعه‌یافتگی رابطه مستقیمی با عدالت اجتماعی و توزیع فضایی متعادل خدمات در سطح مناطق دارد. این پژوهش با استفاده از روش‌های توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته و رویکرد حاکم بر آن از نوع کاربردی به دنبال روشن ساختن تفاوت‌های منطقه‌ای درزمینه معیار‌های گوناگون توسعه است. از روش‌های آماری و مدل‌های کمی شامل، مدل تاپسیس، شاخص توسعه انسانی، امتیاز استانداردشده، ضریب پراکندگی، ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده‌شده است. 43 زیر معیار در پنج معیار آموزشی، فرهنگی-اجتماعی، بهداشتی-درمانی، اقتصادی و کالبدی-زیربنائی انتخاب‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده، توزیع فضایی نامتعادل شاخص‌ها در شهرستان‌های کردستان می‌باشد. به‌طوری‌که شهرستان‌های سقز، دیواندره، بانه دهگلان، کامیاران، سروآباد و مریوان در سطح توسعه‌نیافته، شهرستان‌های قروه و سنندج در سطح نسبتاً توسعه‌یافته و شهرستان بیجار در سطح توسعه‌یافته قرار دارد. ضریب همبستگی اسپیرمن برابر 22/0 که نشان از همبستگی پایین بین پراکنش جمعیت و میزان توسعه‌یافتگی است. بیشترین میزان پراکندگی و نابرابری در سطح استان به معیارهای بهداشتی-درمانی (نسبت مراکز توان‌بخشی با ضریب 69/0) و کم‌ترین میزان نیز به معیارهای زیربنائی-کالبدی (درصد واحدهای مسکونی معمولی دارای امکانات با ضریب) 01/0 مربوط می‌شود. در محموع نابرابری در سطوح توسعه در بین شهرستان های استان، به دلیل عدم توزیع یکنواخت شاخص های مختلف در بین آنها می باشد و لازم است در راستای تامین عدالت فضایی در برنامه ریزی ها، شهرستان های محروم در اولویت قرارگیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis the Level of Development in Townships of Kurdistan province

نویسنده [English]

  • Bagher Ahmadi 2
1 Associate professor, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Geographical Sciences, University of Kharazmi, Tehran, Iran.
2 M.A. in Geography and Urban Planning, Faculty of Literature and Human Sciences, University of Shahid Bahonar, Kerman, Iran.
چکیده [English]

Access to various factors such as natural, economic, social and political elements create or deteriorate regional inequalities considering harmonious regional development, reducing regional and sectional heterogeousness and inequalities. Regional policies and planning for the purposes that change according to the structural features, the amenities and limitations of a region involve studying and recognition of the features of each region based on the location of that region in the whole regional system. Considering this fact, development has bisect relationship with Social equality and well-balanced spatial distribution of services in regions. The research commenced with a comprehensive literature and document analysis and due to its major approach، is in line with applied research to recognize differences between the regions. In which made use of statistical methods and quantities models including such as: Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution, human development index, Z-score, Coefficient of Variation and Spearman correlation coefficients. For this، different indices have been characterized and used regarding different Social، economic، physical، health، and cultural aspects of development from National Population and Housing Census of 2011. Findings are shaming, unbalanced spatial distribution of indices in Kurdistan cities, Such that the Townships of Bejar have been classified as developed، Qourveh and Sanandaj as Middle-developed and Saqez, Diwandareh, Bane, Dehgalan, Kamyaran, Sarwabad and marivan as less developed areas in Kurdistan province. Spearman correlation coefficient equals 0.22, indicating a low correlation between the distribution of population and level of development. The most dispersion and inequality in the province has been on healthy indicators And the lowest was also Infrastructure-physical indicators is related.Inequalities in levels of development between the city and province because of they are not uniformly distributed among the various indicators and In line with the planning of spatial justice Undeveloped city is reflected by the priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial analysis
  • Level of Development
  • Regional Disparities
  • development indicators
  • Kurdistan province
  1. احدنژاد روشتی، محسن. محمدجواد نوروزی. ایوب قادری و مهدی چراغی. 1391. تحلیلی بر سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کردستان با استفاده تطبیقی از تکنیک‌های PROMETHEE و SAW، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 2، شماره 4.
  2. ازکیا، مصطفی. 1383. جامعه‌شناسی توسعه و توسعه ‌نیافتگی روستایی ایران، انتشارات اطلاعات، چاپ پنجم، تهران.
  3. بیات، مقصود. 1388. سنجش توسعه‌یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه­ای، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 20، شماره 33.
  4. حسین زاده دلیر، کریم. 1385. برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، انتشارات سمت، چاپ ششم، تهران.
  5. حکمت نیا، حسن و میر نجف موسوی. 1390. کاربرد مدل در جغرافیا (با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای)، انتشارات علم نوین، چاپ دوم، یزد.
  6. رضوانی، محمدرضا و بهمن صحنه. 1382. سنجش سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی دهستان آق‌قلا و بندر ترکمن، فصلنامه روستا و توسعه، سال 8، شماره 3.
  7. سرخ کمال، کبری. سید دانا علیزاده. علیرضا شیخ الاسلامی و مریم بیرانوندزاده. 1386. تحلیلی بر میزان توسعه‌یافتگی استان خراسان شمالی و جایگاه آن در کشور، در مجله علوم جغرافیایی، شماره 7.
  8. شکویی، حسین. 1387. دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، چاپ یازدهم، تهران.
  9. صرافی، مظفر. 1377. مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مرکز مدارک علمی و انتشارات‏، تهران.

10. ضرابی، اصغر. نازنین تبریزی. 1390. تعیین سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان مازندران با رویکرد تحلیل عاملی، فصلنامه آمایش محیط، دوره 4، شماره 12.

  1. علیجانی ، بهلول. 1393. فرهنگ واژگان مخاطرات محیطی،  قطب علمی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،  انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه خوارزمی تهران.
  2. کلانتری، خلیل. ۱۳۸0. برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای (تئوری‌ها و تکنیک‌ها)، انتشارات خوشبین، چاپ اول، تهران.
  3. لطفی، غلامرضا. 1388. نیم‌نگاهی به برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران و جهان، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 20.
  4. مرکز آمار ایران. ۱۳۸9. سالنامه آماری سال 1389 استان کردستان، مرکز آمار ایران، تهران.
  5. مرکز آمار ایران. ۱۳90. سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 استان کردستان، مرکز آمار ایران، تهران.
  6. منظری حصار، مهدی و علی مقر. 1384. به کارگیری الگویی برای تخصیص اعتبارات محرومیت‌زدایی، مجله برنامه‌وبودجه، شماره 91.
  7. موسی کاظمی محمدی، مهدی. 1380. توسعه پایدار شهری، مفاهیم و دیدگاه‌ها، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 16، شماره 3.

18. گونج، آ.ال.ماب. میسرا، آر.پی. 1368. توسعه منطقه‌ای؛ روش‌های نو، مترجم: عباس مخبر، انتشارات وزارت برنامه و بودجه- مرکز مدارک اقتصادی، چاپ اول، تهران.

19. ولی بیگی، حسن. 1385. اولویت‌بندی بازارهای هدف صادراتی و موانع حضور در آن‌ها، مطالعه موردی: منتخبی از محصولات صادراتی مواد غذایی، فصلنامه پژوهش‌نامه بازرگانی، شماره 41.

  1. یاسوری، مجید. 1384. سیاست‌گذاری منطقه‌ای و چگونگی نابرابری‌ها در کشور، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 211-212.
    1. Hall, P. 1992. Urban Regional Planning, 3rd ed., Landon and New York.
    2. Harvey, J. 1996. Urban Land Economic.4thed, London: Mac Millan.
    3. Hodder, R. 2000.  Development Geography, Routledhe, London.
    4. Jadidi, T.S. Hong, F. Firouzi, R.M. Yusuff, N. Zulkifli. 2008. TOPSIS and supplier selection problem, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, University Putra Malaysia, VOLUME 31,ISSUE 2; pp 762-769.
    5. Robert, R. 2004. Sustainable Urban Planning Tipping the Balance, Blackwell publishing.
    6. Sharbatoghile, A. 1991. Urbanization and Regional Disparities in Post- Revolutionary Iran, Boulder: Westview Press.
    7. Spears, J.W. 2002. Design of a Modl Sustainable village.London: Rutledge.