تحلیل عوامل طبیعی مؤثر بر تراکم روستاها و تهیه نقشه توان توسعه بخش کوهستانی استان مازندران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران

چکیده

پهنه‌بندی مناطق مختلف با بهره‌گیری از روش‌های دقیق و مناسب برای برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ی روستایی اهمیت زیادی دارد. برای تحلیل عوامل طبیعی مؤثر بر تراکـم روستاهـاو تهیه نقشـه پهنه‌بندی بخش کوهستانی استان مازندران، در این تحقیق از عوامل ارتفاع، شیب، جهت دامنه، جنس زمین، دما، بارش و فاصله از رودخانه به عنوان لایه‌های اطلاعاتی استفاده شده است. پس از محاسبه‌ی فراوانی روستاهای موجود در هر طبقه از عوامل و وزن‌دهی به آن‌ها با استفاده از مدل ارزش اطلاعات، لایه‌های ساخته شده در محیط ArcGIS با هم تلفیق و از جمع جبری نقشه‌های وزنی، نقشـه‌ پهنه‌بندی منطقه تهیه شد. برای تهیه‌ی نقشه‌ی پهنه‌بندی با استفاده از مدل هم‌بستگی، وزن هر عامل با استفاده از نرم‌افزار SPSS به‌دست آمد و در وزن طبقه‌های آن عامل ضرب شد. نتایج بیانگر آن است که طبقه‌ی ارتفاعی 500-1000 متر با شیب 10-20 درصد، جهت دامنه‌ جنوبی، جنس آبرفت‌های کواترنر، دمای 10-15 درجه سانتی‌گراد، بارش بیش‌تر از 800 میلی‌متر و فاصله‌ی کم‌تر از 300 متری تا رودخانه‌ها برای توسعه‌ روستایی تناسب بیش‌تری دارند. همچنین نتایج به دست آمده از ارزیابی مدل‌ها با شاخص نسبت تراکمی نشان ‌داد که مدل ارزش اطلاعات برای پهنه‌بندی منطقه مناسب‌تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Affective Natural Factors in the Rural Density and Providing Map Development and Potential in the Mountainous Areas of Mazandaran

نویسنده [English]

  • E. Jokar sarhangi
چکیده [English]

Zonation of different areas using appropriate methods is important for rural development and planning. In order to prepare the zonation mapping of the mountainous areas of Mazandaran province in this study, factors including elevation, slope, aspect, lithology,  temperature, rain, and distance from river were used as information layers. After calculating frequency of the villages in each class of factors and determining their weight using information value model, the developed layers in ArcGIS were integrated and as a result the zonation map of the area was developed. For preparing the zonation map using the correlation model, the weight of each factor was calculated using the SPSS software and then was multiplied by the weight of the classes of each factor. Results show that elevation of 500-1000 meters, slope of 10-20 percents, the south direction, quaternary fluvial, temperature 10-15 degree centigrade, precipitation higher 800 millimeters and distance of 300 meters from rivers are appropriate for rural development. The evaluation of the models also showed that the information value model is more appropriate for zonation in the area.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Development
  • Information value
  • Correlation
  • Mazandaran
بدری، سیدعلی و جعفر صادق قنبری. 1384. ارزیابی توان­های محیطی در عمران روستایی (مطالعه موردی: حوضه رود قلعه چای عجب­شیر)، مجله­ی پژوهش­های جغرافیایی، شماره 54، صفحات 173-185.
2-بدری، سیدعلی و علیرضا رکن­الدین افتخاری. 1382. ارزیابی پایداری: مفهوم و روش، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی سال هجدهم، شماره 2، شماره پیاپی 69، صفحات 9-34.
3-جمعه­پور، محمود. 1385. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در امکان­سنجی توان­های محیطی و تعیین الگوی فضایی  بهینه در نواحی روستایی، شهرستان تربیت حیدریه، شماره 55، صفحات: 35-58.
4-سعیدی، عباس. 1375. شیوه­های سکونت­گزینی و گونه­های مساکن روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
5-عظیمی، نورالدین. 1380. الگوی استقرار سکونت­گاه­های روستایی در منطقه­ کوهستانی زاگرس مرکزی (مطالعه موردی: بخش سرشیو مریوان)، فصل­نامه فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، شماره 1.
6-قراگوزلو، علیرضا. 1384. GIS و ارزیابی و برنامه­ریزی محیط زیست، سازمان نقشه برداری کشور.
7-محمدی، مجید؛ حمیدرضا مرادی؛ سادات فیض­نیا و حمیدرضا پورقاسمی. 1388. ارزیابی کارایی مدل­های عامل اطمینان، ارزش اطلاعاتی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی در پهنه­بندی خطر زمین لغزش، نشریه­ی مرتع و آبخیزداری مجله منابع طبیعی ایران، دوره 62، شماره 4، صفحات 539-551.
8-مخدوم، مجید. 1370. ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه گیلان و مازندران برای توسعه شهری، صنعتی و روستایی و توریسم، مجله محیط‌شناسی، شماره 16، صفحات 81-99.
9-مولایی هشجین، نصراله. 1390. تحلیل جغرافیایی از امکانات و تنگناهای توسعه­ روستایی در ناحیه خلخال، فصل­نامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 13.
10-نوروزی آورگانی، اصغر، هدایت‌اله نوری، اسکندر صیدایی، صدیقه کیانی و زهرا سلطانی. 1389. ارزیابی توان اکولوژیک محیط برای تعیین مناطق مستعد کشاورزی با استفاده از  GIS(بخش مرکزی شهرستان کیار)، مجله­ی جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره 21، شماره 1، صفحات 46-33.
11-نیازی، یعقوب؛ محمدرضا اختصاصی؛ علی طالبی؛ صالح آرخی و محمدحسین مختاری. 1389. ارزیابی کارایی مدل آماری دو متغیره در پیش­بینی خطر زمین لغزش (مطالعه­ موردی: حوزه­ سد ایلام)، مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، شماره 10، صفحات 9-20.
12.Duman, T., Can, T., Gokceoglu, C., Nefeslioglu, H.A. and Sonmez, H. 2006. Application Of  Logistic  Regression  For  Landslide  Susceptibility  Zoning Of Cekmee Area, Istanbul, Turkey, Environmental  Geology, 51: 241-256.
 13.Jun, L., Jundong, H., and yang, L. 2011. Analysis of Rural Ecological Environment Governance in the Two-oriented Society Construction: A Case Study of Xiantao City in Hubei Province, Procedia Environmental Sciences, 11: 1278–1284.
14.Herrmann, S. and Osinski, E. 1999. Planning sustainable land use in rural areas at different spatial level using GIS and modeling tools. Landscape and Urban Planning, 46:93-101.
15.Ohlmacher, G.C. and Davis, J.C. 2001. Using Multiple Regression and GIS Technology to Predict Landslide Hazard in Northeast Kansas. USA. Engineering Geology, 69:331-343.
16.Pradhan,  B. and Lee, S. 2010. Landslide susceptibility assessment and factor effect Analysis: back propagation artificial neural networks and their comparison with Frequency ratio and bivariate logistic regression modeling, Environmental Modeling & Software, 25:747–759.
17.Shi-yin, C., Yao-lin, L. and Cui-fang, C. 2007. Evaluation of Land Use Efficiency Based on Regional Scale,Journal of China University of Mining & Technology, Vol. 17, No. 2, pp. 215-219.
18.Yalcin, A., Reis, S., Aydinoglu, A.C. and Yomralioglu, T. 2011. A GIS-based comparative study of frequency ratio, analytical hierarchy process, bivariate statistics and logistics regression methods for landslide susceptibility mapping in Trabzon, NE Turkey, Catena, 85: 274–287.
19.Yin, K.L. and Yan, T.Z. 1988. Statistical Prediction Model for Slope Instability of Metamorphosed Rocks. In Proc., Fifth International Symposium in Landslides (C. Bonnarded), Lausanne, A.A. Balkema, Rotterdam, Netherlands, pp.1269-1272.