تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم با استفاده از تلفیق مدل FUZZY – AHP. مطالعه موردی: بخش ماهان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران

2 فارغ التحصیل ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم، دانشگاه خوارزمی تهران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

امروزه گردشگری در جهان معاصر، عرصه‌های بسیاری را در فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به خود اختصاص داده است. در این میان اکوتوریسم پدیده‌ای نسبتاً تازه‌ای در صنعت گردشگری است که به معرفی چشم‌اندازهای طبیعی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنها می‌پردازد. کشور ایران به دلیل دارا بودن پتانسیل و قابلیتهای چشمگیر از نظر تنوع زیستی توانایی بسیاری برای رونق دادن به صنعت اکوتوریسم دارد. بخش ماهان به علت داشتن میراث‌های طبیعی، ویژگی‌های متنوع اقلیمی، آثار و ابنیه تاریخی و فرهنگی و همچنین ویژگیهای منحصربه فرد از منظر توسعه اکوتوریسم دارای پتانسیل‌های مناسبی است. هدف از انجام این پژوهش تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم با استفاده از مدل تلفیقی FUZZY – AHP است. روش تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی می‌باشد که با توجه به عوامل مؤثر در شناسایی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم، فاکتورهای اطلاعاتی مختلف شامل لایه پوشش گیاهی، خطوط هم دما، بارش، راههای ارتباطی، شهر، روستا، شبکه آبراهه‌ها، چشمه‌ها، آبشار، ارتفاع و شیب تهیه و پس از رقومی سازی در محیط نرم‌افزاری Arc GIS مورد پردازش قرار گرفت. وزن‌دهی و اهمیت نسبی هریک از لایه‌های اطلاعاتی نسبت به یکدیگر از طریق مدل تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) انجام شد و سپس با توجه به مطالعات میدانی و شناخت از منطقه، عملگر گامای 8/0 به عنوان بهترین عملگر انتخاب شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 43/25 درصد از کل مساحت بخش ماهان که مشتمل بر ارتفاعات تیگران، باغ شاهزاده ماهان، آبشار و چشمه‌های روستای تاریخی سِکُنج در شرق، غرب و نواحی مرکزی ماهان است پتانسیل بسیار بالایی برای فعالیت اکوتوریسمی دارد به این معنی مناطقی که دارای منابع آبی و ویژگیهای طبیعی (چشمه، رودخانه و ....) و همچنین شرایط مناسب اقلیمی هستند، بیشترین پتانسیل را برای فعالیتهای اکوتوریسمی در این بخش دارند. همچنین بر اساس تلفیق لایه-های اطلاعاتی، 4/28 درصد از مساحت بخش ماهان، پتانسیل بسیار کمی برای فعالیت اکوتوریسمی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Suitable Areas for the Development of Ecotourism using the Integrated Model of FUZZY-AHP: A Case Study of Mahan Rural District

نویسندگان [English]

  • sadegh naji domirani 1
  • farzane fakhrabadipoor 2
  • Farzaneh Sasanpour 3
1
2 سایر
3
چکیده [English]

Nowadays, tourism in modern world has devoted itself to many areas in economic, cultural and social activities. Meanwhile, ecotourism is a rather new phenomenon in tourism industry introducing natural landscapes to tourists by maintaining their local identity. Iran has much capability of promoting ecotourism industry due to its great potential in terms of biodiversity. Mahan Rural District has a lot of potential owing to its natural heritage, diverse climatic features, monuments and cultural heritage and unique features in terms of ecotourism development. This paper attempts to analyze suitable areas for the development of ecotourism using integrated model of FUZZY-AHP. Our research method is descriptive-analytic in nature since various information factors including plant layering, isothermal lines, rainfall, roads, city, village, drainage, spring, waterfall, altitude and slope were provided allowing for the effective factors in recognizing suitable areas for ecotourism development, and were processed having been digitized in ArcGIS environment. Weight and relative importance of information layers towards each other were carried out through the hierarchical and analytical model of AHP. Then, 0.8 gamma operator was chosen as the best operator considering field studies and the knowledge of the area. The results of this study suggest that 25.43 percent of total Mahan area including Tigran heights, Shazdeh Graden, waterfall and springs of Sekonj village in the east, west and center of Mahan has a lot of potential for ecotourism activities. This means that those regions that have water sources and natural features like, spring, river, etc. and also good climatic conditions, have the highest potential for ecotourism activities in this rural district. Moreover, on the basis of the integration of information layers, 28.4 percent of Mahan area has very limited potential for ecotourism activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: ecotourism
  • FUZZY-AHP
  • geographical information system
  • Kerman
  • Mahan Rural District

مراجع

  1. احمدی، مهدی. 1388. شناسایی پهنه­های مناسب برای توسعه­ اکوتوریسم در استان ایلام، پایان­نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما امیر کرم، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده علوم جغرافیایی.
  2. اندی درام، آلن مور. 1388. مقدمه­ای بر برنامه­ریزی و مدیریت اکوتوریسم، ترجمه محسن رنجبر، انتشارات آییژ، چاپ اول، صفحه 5.
  3. امیراحمدی، ابوالقاسم و حسن مظفری. 1391. تحلیل پهنه­های مناسب توسعه اکوتوریسم در استان زنجان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، شماره 3، صفحات 150-135.
  4. امینی فسخودی، عباس. 1384. کـاربرد استنتاج منطق فازی در مطالعات برنامه ریزیو توسعه منطقه­ای، مجله  دانش و توسعه، شماره 17، نیمه دوم سال 1384.
  5. بینش، امید. 1383. شناخت ظرفیت­های طبیعی حوزه­های اکوتوریسم شهرستان شیراز با تاکید بر نقشه اقلیم و ایجاد فرصتهای اشتغال­زایی، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، استاد راهنما: محمدرضا ثروتی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
  6. پیرمحمدی، زیبا؛ جهانگیر فقیهی، قوام الدین زهدی امیری و مرتضی شریفی. 1389. ارزیابی توان زیست محیطی متناسب با رویکرد طبیعت­گردی در جنگل‌های زاگرس (مطالعه موردی: سامان عرفی چم جای جنگل کاکا رضا، لرستان)، فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، جلد 18، شماره 241، صفحات 231-2.
  7. تقوی، مهدی و قلی­پور سلیمانی، علی. 1388. عوامل موثر بر رشد صنعت گردشگری ایران. پژوهشنامه اقتصادی، سال نهم. شماره سوم.
  8. حسین زاده دلیر،کریم و رحیم حیدری چپانه. 1382. توریسم در ایران)چالش­ها و امیدها(، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 1، دانشگاه فردوسی مشهد.
  9. رضوانی، محمدرضا. 1384. پیامدهای زیست محیطی گردشگری در حوضه سد لتیان با استفاده از مدل سوات. مجموعه مقالات ظرفیت‌های اقتصادی ایران با تأکید بر وضعیت گردشگری ایران در بستر جهانی شدن، دانشگاه آزاد واحد فیروزکوه، صص 385-401.
  10. سبحانی، بهروز. 1388. امکان­سنجی نواحی اکوتوریسم در محیط GIS (مطالعه موردی: اردبیل)، دومین همایش ملی علوم جغرافیایی، دانشگاه پیام نور، ارومیه.

11. شریفی، سیده مریم و علیرضا بستانی. 1394. پهنه‌بندی اکوتوریسم با استفاده از مدل فازی (مطالعه موردی: شهرستان شیراز)، فصلنامه علمی - پژوهشی دانشگاه گلستان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 16.

12. شریف زاده، ابوالقاسم. و مرادنژادی، همایون. 1381. توسعه پایدار و توریسم روستایی. مجله جهاد، ماهنامه توسعه روستایی و ترویج کشاورزی، چاپ 22 شماره 250-251، (خرداد و تیر)، ص 63-52.

  1. شفیع زاده اسرافیل. 1383. اکوتوریسم در ایران چیزی در حد صفر، نشریه جهان صنعت .

14. شیخی، افسانه. 1385. اکوتوریسم شمال استان خوزستان با تأکید بر ویژگیهای اکوژئومورفولوژیک، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما بهروز دهزاد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.

15. صبوری، طاهره. 1387. پدیده­های زمین­شناسی و ژئومورفولوژیک بیابان لوت و پتانسیل­های موجود در زمینه تعیین محدوده و ثبت ژئوتوریسم (مطالعه موردی: شمال بیابان لوت)، مجموعه مقالات اولین همایش زمین گردشگری (ژئوتوریسم) ایران.

16. ضرابی، اصغر. حمیدرضا رخشانی نسب و محمداقا زیاری فراهانی. 1385. سطح­بندی و برنامه­ریزی توسعه فضایی توان­های اکوتوریسم استان سیستان و بلوچستان. مجموعه مقالات اولین همایش جغرافیا و قرن 21، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

  1. طاهری، نوید. 1387. بررسی جایگاه برنامه‌ریزی توریسم در توسعه پایدار روستایی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها، فصلنامه آبادی، شماره 59.
  2. قدسی‌پور، سیدحسن. 1385. مباحثی در تصمیم­گیری چندمعیاره: فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، صفحه 5.

19. کرم، امیر و اعظم محمدی. 1388. ارزیابی و پهنه بندی تناسب زمین برای توسعه فیزیکی شهر کرج و اراضی پیرامونی بر پایه فاکتورهای طبیعی و روش فراین تحلیل سلسله مراتبی (AHP). فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال اول، شماره 4، صفحات 74-59.

20. کریمی، آزاده. 1384. مکان‌یابی پهنه­های مناسب برای اکوتوریسم در مناطق ساحلی شهرستانهای رودسر تا آستانه اشرفیه در استان گیلان با استفاده از GIS، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما مجید مخدوم، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده علوم زمین.

21. کلانتری، محسن و پرچیانلو، رقیه. 1387. قابلیت­های توسعه اکوتوریسم در مناطق حفاظت شده استان زنجان، منطقه حفاظت شده انگوران، مجموعه مقالات همایش ملی طبیعیت گردی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری صفحه 30.

  1. مرکز آمار ایران. 1393. سالنامه آماری استان کرمان. انتشارات مرکز آمار ایران.

23. منشی­زاده، رحمت ا... و حمید فلاح. 1384. پهنه بندی توان اکوتوریسم در محدوده حفاظت شده اشترانکوه با استفاده از GIS، مجموعه مقالات جهانگردی، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 8، صفحات 79-59.

  1. نجفی، احمد. 1386. توسعه اکوتوریسم شهرستان تفت با تأکید بر ویژگی­های ژئومورفولوژیک آن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  2. نظری، فرشته. 1388. بوم گردشگری و نقش آن در توسعه پایدار، نشریه جادههای سبز، شماره 58.
  3. نکویی صدری، بهرام و بختیار فیضی­زاده. 1387. پهنه‌بندی پتانسیل‌های ژئوتوریسمی ایران، مجموعه مقالات اولین همایش زمین گردشگری (ژئوتوریسم)، تهران.

27. نوری کرمانی، علی. 1389. گردشگری شهری و پیوند عملکردی آن با توریسم (مطالعه موردی: استان کردستان)، مجله. فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال نهم، شماره 26.

28. هادیزاده زرگر صادق. 1395. پهنه‌بندی توان‌های محیطی گردشگری استان مازندران در جهت توسعه اکوتوریسم. فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری. ۱۳۹۵; ۵ (۱۷) :۳۱-۴۷.

  1. Andrea, E.G., Binford, M.W. and Southworth, J. 2009. Tourism, forest conversion, and land transformations in the Angkor basin, Cambodia, Applied Geography, 29: 212-223.
  2. Banerjee, U.K., Kumari, and Sudhakar, S.K.P. 2002. Remote Sensering and GIS based ecotourism planning: A case study for western Midnapore, West Bengal, India.
  3. Bukenya, J. 2002. Application of GIS in ecotourism development decisions: evidence front the pearl of Africa, Wv26506-6108.
  4. Bunruamkaew, Kh. 2012, Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani Province, Thailand. PhD. Thesis, School of Life and Environmental Science, the University of Tsukuba.
  5. Inskeep, E. 1991. Tourism Planning: An Integrated and Sustainable Development Approach. New York: Van Nostrand Reinhold.
  6. Kumari, S. and Behera, M.D. 2010. TEWARI Department of Humanities and Social, Sciences, entre for Oceans, Rivers, Atmosphere and Land Sciences, Indian Institute of Technology, Kharagpour, 721 302, India Sikkim geospatial.
  7. Lootsma, F.A. 2005. Fuzzy Logic for Planning and Decision Making. Dordrecht, Kluwer Academic Publisher.
  8. MOTTIAR, Z. 2006. Holiday home owners, a route to sustainable tourism development? An economic analysis of tourist expenditure data, Journal of Sustainable Tourism, 14 (6): 582‐599.
  9. Mustafa, A. 2010. Monitoring land use changes in tourism centers with GIS. Scientific research and essays vol.
  10. Saaty, T. 1980. The analytical hierarchical process: planning, priority setting resource allocation. NEW YORK. Mc Graw-Hill, pages 1-20.-Thiery Yannick, -Philippe Malet Jean, Maquaire Olivier-Test of Fuzzy Logic Rules for Landslide Susceptibility Assessment SAGEO’2006.
  11. Tremblay, P. 2006. Desert Tourism Scoping Study, desert knowledge CRC, Report 12, Australia, Charles Darwin University.
  12. Fung, T. and K.Wong, F.K.  2007. A Affiliation: a Department of Geography and Resources Management, the Chines University of Hong Kong, Satin, New Territories, Hong Kong Geocarto International, 22 (2): 87-105.

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار