مکان‌یابی پهنه‌های مناسب اکوتوریسم. مطالعه موردی: منطقه اورامانات

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 کارشناس‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و مکان یابی پهنه‌های مناسب اکوتوریسم شامل، کوهنوردی، دامنه نوردی، ورزش‌های زمستانی، ورزش‌های آبی، طبیعت درمانی و چشم‌انداز انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی و هم‌چنین استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS بوده است. به همین منظور لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز شامل نقشه‌های سطوح ارتفاعی، شیب، جهت شیب، پوشش گیاهی، چشمه‌های معدنی، نزدیکی به مراکز مسکونی، امنیت، تسهیلات و خدمات، دسترسی به راه ارتباطی تهیه شدند. سپس با تلفیق و همپوشانی لایه‌های اطلاعاتی در محیط GIS، نقشه نهایی جهت فعالیت اکوتوریسمی در منطقه در سه پهنه با قابلیت ضعیف، متوسط و خوب ترسیم گردید. نتایج حاصل از نقشه نهایی اکوتوریسم نشان داد که پهنه خوب با مساحت 30/1080 کیلومترمربع معادل 78/25 درصد مساحت منطقه، پهنه متوسط با 28/1816 کیلومتر مربع معادل 34/43 بیشترین درصد پوشش منطقه و پهنه ضعیف با مساحت 60/1269 کیلومتر مربع معادل 30/30 درصد و را به خود اختصاص داد و با استفاده از نتایج حاصل از مدل تصمیم گیری چند معیاره AHP به اولویت بندی پهنه‌های اکوتوریسم پرداخته، و مشخص گردید که پهنه چشم انداز با امتیاز 370/0  در رتبه اول و پهنه‌های دامنه‌نوردی، کوهنوردی، ورزش‌های آبی، طبیعت درمانی و ورزش‌های زمستانی به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Site Selection of Ecotourism in Suitable Areas. Case Study: Awramanat Region

نویسندگان [English]

  • taghi tavosi 1
  • mahmod khosravi 1
  • dana rahimi 2
چکیده [English]

The purpose of the present study is to identify site selection which is suitable areas in ecotourism including mountaineering, climbing slopes, winter sports, sports water, treatment nature and landscape. Research method in this study is analytical and descriptive and library studies and using GIS software has been done. Therefore, the required information including map level elevation, slope, slope aspect, vegetation, mineral springs, proximity to residential centers, security, facilities and services were provided access to communication. Then, with overlay of information layer in the GIS, the final map for ecotourism activities in the region, in three capability low, medium and well-drawn. The results of the final ecotourism map showed that, Good Areas with an area of 1080/30 ​​square kilometers are equivalent to 25/78 percent of the area, average areas with 1816/28 square kilometers, is equivalent to 43/34. The highest percentage of area and weak areas with an area of 1269/60 ​​square kilometers are equivalent to 30/30 percent allocated to them. And using the results of the choice expert software was paid to prioritize ecotourism areas, and was determined landscape with score 0/370 in the first place and climbing slopes, climbing, mountaineering, water sports, sports treatment nature and  sports winter, in the next ranks.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Site Selection
  • Ecotourism
  • GIS
  • AHP
  • Tourism Development
  • Awramanat region
1)      ارائه برنامه‌ریزی راهبردی جهت توسعه اکوتوریسم در منطقه اورامانات با توجه به پتانسیل‌‌های موجود
2)      جلب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی جهت بهره­گیری از پهنه­های مناسب اکوتوریسمی در قسمت­های شمال و شمال شرقی منطقه.
3)      با توجه به اینکه بیش از 68 درصد مساحت منطقه دارای پتانسل اکوتوریسم در سطح خوب و متوسط می­باشد باید جهت گسترش گردشگری در منطقه امکانات و تسهیلات زیربنایی و کلیدی احداث نمود.
4)      معرفی مناطق نمونه گردشگری دارای قابلیت اکوتوریسمی از سوی نهادهای مربوطه در سطح منطقه و توسعه آنها
5)      بازنگری به نحوه سرمایه گذاری­ها و توزیع امکانات، خدمات گردشگری در مناطق مستعد منطقه
6)      بهره‌گیری از سایر پتانسیل­های گردشگری منطقه شامل گردشگری مذهبی، صنایع دستی، ژئوتوریسم، فولکولور و ..
7)      معرفی و شناسایی مناطق ویژه اکوتوریستی و گردشگری در سطح ملی و بین‌المللی از طریق رسانه‌‌ها و ...
 
 
منابع
1-      ابراهیم­زاده، عیسی 1386. چشمه­های آب معدنی و گستره فضایی آن در ایران، تحقیقات منابع آب ایران، سال سوم، شماره 2، صص 70–66.
2-      احمدی، محمد صالح، 1387. تاثیر گردشگری بر توسعه ناحیه ای اورامانات، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان.
3-       امیراحمدی، ابوالقاسم، مظفری، حسن 1391. تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم دراستان زنجان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و هفتم، شماره 3 (پیاپی 106)، ص 135- 150.
4-      باباخانزداه، ادریس، 1389. بررسی جاذبه‌های گردشگری منطقه اورامانات و نقش آن در تحولات منطقه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
5-      پارسائی، اسماعیل، 1384. امکان سنجی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم در استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیایی طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس.
6-      جهانیان، منوچهر، زندی، ابتهال، 1389. بررسی پتانسیل‌های اکوتوریسم مناطق کویری و بیابانی اطراف استان یزد، با استفاده از الگوی تحلیل SWOT، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 74، صص74-61.
7-      حاجی نژاد، علی، مهدی، پورطاهری، علی، احمدی، 1388. تأثیرات گردشگری تجاری بر توسعه کالبدی  فضایی مناطق شهری مطالعه موردی: شهر بانه، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره70، صص 109–91.
8-      حکمت نیا، حسن، موسوی، میرنجف، 1390. کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، چاپ دوم، یزد
9-      خدابخش علیایی، محمد، 1390. پهنه­بندی عرصه­های اکوتوریسمی شهرستان تنکابن با استفاده از GIS و AHP، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
10-  رحمانی، لقمان، 1386. توسعه ظرفیت‌های اکوتوریسم با تاکید بر ویژگی‌های ژئومورفلوژیک (مطالعه موردی: شهرستان پاوه- اورامانات)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
11-  رخشانی‌نسب، حمیدرضا و ضرابی، اصغر، 1388. چالش‌ها و فرصت‌های توسعه اکوتوریسم در ایران، مجله فضای جغرافیایی، شماره 28.
12-  رضائی، روح­اله، صفا، لیلا، قلی­فر، احسان 1389. اکوتوریسم و اثرات آن در توسعه پایدار روستاها، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار.
13-  رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، سجاسی قیداری، حمدا...،  پورطاهری، مهدی و  آذر، عادل، 1392. کاربرد روش تلفیقی MCDM و GIS در شناسایی مناطق روستایی با پتانسیل اکوتوریستی، فصلنامه پژوهشهای روستایی ، سال چهارم، شماره 3، پیاپی 15، ص 641-660.
14-  سبحانی، بهروز. 1389. شناخت پتانسیل‌های گردشگری منطقه آبگرم سردابه در استان اردبیل با روش SWOT، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، سال اول، شماره چهارم، صص 128–113.
15-  شایان، سیاوش، پارسائی، اسماعیل، 1386. امکان سنجی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم در استان کهگیلویه و بویراحمد، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ویژه نامه جغرافیا، صص 153–181.
16-  شفیع زاده، اسرافیل، 1383. اکوتوریسم در ایران چیزی در حد صفر، نشریه جهان صنعت.
17-  فرج زاده اصل، منوچهر و کریم پناه، رفیق، 1387. تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم در استان کردستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 65.
18-  کریم پناه، رفیق، 1384. تحلیل اکوتوریسم و نقش آن در توسعه منطقه‌ای استان کردستان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیایی طبیعی، گرایش اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
19-  کریمی، آزاد، 1383. مکان‌یابی پهنه‌های مناسب برای اکوتوریسم در مناطق ساحلی شهرستان‌های رودسر تا آستانه اشرفیه در استان گیلان با استفاده از GIS، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی گروه محیط زیست.
20-  لطفی، صدیقه، 1384. نگرش سیستمی لازمه­ی پایداری گردشگری درمازندران، مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه استان مازندران، تهران: انتشارات رسانش.
21-  مولایی هشتجین،ن.، خوشنود، الف. 1386. اکوتوریسم و توسعه در کنار عملکرد مسلط جزایر خارک و خارکو- مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای جغرافیا، گردشگری و توسعه پایدار، اسلامشهر، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی اسلامشهر
22-  میرزائی، رحمت، 1387. بررسی تاثیر گسترش صنعت گردشگری در اشتغال ومقایسه آن با سایر بخشهای اقتصادی،پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشکده علوم اجتماعی علامه طباطبایی.
23-  میری، سیده‌سمیره، 1390. تحلیلی بر گردشگری منطقه اورامانات (با تاکید بر امکان سنجی مناطق گردشگری) با استفاده از تاپسیس نمونه موردی پاوه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان.
24-  نوری جعفر، زارعی،‌هادی و میر حسینی، سیدابوالقاسم، 1389. امکان سنجی جذب اکوتوریسم در مناطق کویری، فصلنامه فضای جغرافیایی، ص 75 -93.
25-  ولدبیگی، برهان­الدین،1380. نگاهی به جاذبه­های گردشگری اورامان، انتشارات طاق بستان، چاپ اول
26-  Abdu Salam, M., Lindsay, G.R. and Malcolm, C.M.B. 2000. Ecotourism to protect the reserve Mangrove forests the Sundarbans and its Flora and Fauna, published in: Anatolia, 11(1): 56-66.
27-  Andrea, E.G., Binford, M.W. and Southworth, J. 2009. Tourism, forest conversion, and land transformations in the Angkor basin, Cambodia, Applied Geography, 29:212-223.
28-  Bahaire, T.M. and Elliot-White, M.P. 1999. The Application of Geographical Information system (GIS) in sustainable Tourism Planning: A Review, Journal of Sustainable Tourism, 7: 2.
29-  Boyd, S.W. and Butler, R.W. 1996. Seeing the Forest through the Trees: Using GIS to Identify Potential Ecotourism Sites in Northern Ontario. P: 380-403, In: Harrison, L.C, and Husbands, W. (Eds), Practicing Responsible Tourism: International Case Studies in Tourism Planning, Policy & Development, Wiley & Sons, New York.
30-  Butler, R.W. 2002. Ecotourism – Has it Achieved Maturity or Has the Bubble Burst, Pacific Rim Tourism 2000 New Zealand, P. 256.
31-  Dondo, C.H., Bhunu, S.T. and Rivett, U. 2002, GIS in Tourism-A Zimbabwean Perspective", Department of Geometrics, Faculty of Engineering and Built Environment, University of Cape town, South Africa, p 197.
32-  Feng, R.M. and Morrison, A.M. 2003. GIS Application in tourism and hospitality marketing: A case in Brown County, Indiana, 13(2):127-143.
33-  Fung, T. and Marafa, L.M. 2002. Landscape ecology of Feng Shui woodlands and the potential for ecotourism using IKONOS images and GIS, international Geoscience and Remote sensing Symposium (IGARSS), 6: 3246-3248.
34-  Jiang, J. 2008. Evaluation of the Potential of Ecotourism to the Contribute to Local Sustainable Development: A Case Study of Tengtou Village, China, Massey University, New Zealand.
35-  Kumari, S. and Behera, M.D. 2010. TEWARI Department of Humanities and Social, Sciences, entre for Oceans, Rivers, Atmosphere and Land Sciences, Indian Institute of Technology, Kharagpour, 721 302, India Sikkim geospatial.
36-  Tremblay, P. 2006. Desert Tourism Scoping Study, Desert Knowledge CRC, Report 12, Australia, Charles Darwin University.
37-  World Tourism Organization, 2001. Revolutionizing the View of the Tourism Industry (Vancouver, Canada, May).