مطالعه پتانسیل اراضی کشت گندم دیم در استان گلستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف‌آباد

2 استادیار گروه جغرافیادانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف‌آباد

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام‌نور اصفهان

چکیده

افزایش روزافزون جمعیت و نیاز به تامین مواد غذایی مورد نیاز آن‌ها از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها می‌باشد. شناسایی مکان‌های مناسب برای کشت نیز از الزامات این امر است. استان گلستان به واسطه برخورداری از شرایط مناسب جغرافیایی از جمله استان‌های برتر کشت گندم در ایران می‌باشد. این پژوهش با استفاده از داده‌های عناصر بارش، دما، ویژگی‌های خاک، توپوگرافی، شیب و داده‌های عملکرد گندم دیم استان گلستان به واکاوی مناطق مناسب کشت گندم پرداخته است. در واکاوی داده‌های عملکرد گندم دیم به‌دلیل نقص آماری موجود از روش همبستگی من- کندال و رگرسیون تک‌متغیره بهره برده شده و برای بازسازی عناصر اقلیمی نیز از روش‌های میان‌یابی و روش حداقل متوسط خطاها و نیز برای انجام واکاوی دمایی از روش درجه روز رشد استفاده گردید. براساس نتایج، روش میان‌یابی کریجینگ بهترین روش در ترسیم نقشه‌های هم‌ارزش و در مورد عامل بافت خاک روش فاصله وزنی معکوس بهترین روش می‌باشد. برای شناسایی استعداد اراضی گندم دیم استان گلستان با استفاده از روش همگرایی متقاطع، نقشه عوامل مورد مطالعه به‌صورت دو به دو با یکدیگر ترکیب شده و در نهایت نقشه استعداد اراضی در چهار طبقه حاصل شد. بدین صورت که طبقه با استعداد اراضی خیلی مناسب 4/4 درصد، طبقه با استعداد اراضی مناسب با 2/58 درصد، طبقه با استعداد اراضی حدوداً مناسب 17 درصد و طبقه با استعداد اراضی نامناسب 4/20 درصد مساحت استان را تشکیل می‌دهند. در نهایت مساحت و درصد مساحت کشت فعلی گندم در هر طبقه از استعداد اراضی استان گلستان تعیین شد. بر این اساس 4/4 درصد مساحت کشت فعلی گندم در اراضی با استعداد خیلی مناسب، 3/58 درصد در اراضی با استعداد مناسب، درصد 9/16 در اراضی با استعداد حدوداً مناسب و 4/20 درصد در اراضی با استعداد نامناسب قرار دارد.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Study of Potential of Dry Farming Wheat Cultivation in Golestan Province by Using Geographic Information System (GIS)

نویسندگان [English]

  • N. Bay 1
  • M. Montazeri 2
  • A. Gadnomkar 2
  • H. Ataei 3
1
2
3
چکیده [English]

A significant factor that has always been placed at the forefront of people's attention during various periods of history has been "climatic conditions”. The reason of this seems to be the salient effect of the elements of climate on people's lifestyle, especially on the type of their agricultural productions. Thus, a prerequisite for any agricultural activity to occur in a given area is to be completely aware of how the agricultural activities of that specific area are in conformity with its climatic conditions and the soil factors. Therefore, it is of high importance to know the effects of atmospheric elements (including rain, soil, sun and wind) on the growth of plants and the output of agricultural products. Having a proper understanding about the environmental conditions of each area can help farmers to have a prompt cultivation and to satisfy the needs of the plant during its growth period; hence, performing a suitable assistance to both qualitative and quantitative development of crops. What is important and seems necessary to be mentioned now is that there is a high correlation between the amount of agricultural crops produced, especially dry faming wheat, and appropriateness of climatic conditions, i.e. the amount of rain and snow coming down to the ground.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate
  • Soil
  • Land talent
  • Yield wheat
  • Golestan province

مراجع

آمارنامه کشاورزی اداره کل آمار و اطلاعات کشاورزی. 1385. معاونت برنامه‌ریزی و بودجه وزارت جهاد کشاورزی.
2- امینی، ا.، وهابزاده، م.، اسلام مجیدی، ه.، افیونی، د.، طباطبائی، م.ت.، صابری، م.ح.، غلامعباس لطفعلی، آ.، و راوری س.ذ.ا. 1389. پایداری و سازگاری عملکرد دانه ژنوتی پهای گندم نان با استفاده از معیارهای مختلف پایداری در شرایط تنش شوری، مجله به نژادی نهال و بذر، شماره 3: 397-411.
3- بازگیر، س. 1387. بررسی پتانسیل اقلیمی زراعت گندم دیم (مطالعه موردی استان کردستان)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
4- بهنیا، م.ر. 1376. غلات سردسیری. چاپ دوم انتشارات دانشگاه تهران، 610 صفحه.
5- تقوایی، م.، و بای، ن. 1389. سنجش بهره‌مندی شهرستان‌های استان گلستان با استفاده از روش (AHP)، پذیرفته شده فصلنامه تحقیقات جغرافیایی دانشگاه اصفهان.
 
6- رسولی، ع.ا.، قاسمی‌گلعذانی، ک.، و سبحانی، ب. 1384. نقش بارش و ارتفاع در تعیین مناطق مستعد برای کشت گندم با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی مورد مطالعه: استان اردبیل. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 3: 183-199.
7- رستگار، م.ع. 1371. دیمکاری. انتشارات برهمند.
8- ساری صراف، ب.، بازگیر، س.، و محمدی، غ.ح. 1388. پهنه‌بندی پتانسیل‌های اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان‌غربی. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 13: 5-26.
9- سبحانی، ب.، و رسولی، ع.ا. 1384. پهنه‌بندی آگروکلیماتیک استان اردبیل با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در محیط GIS، رساله دکتری جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز.
10- غلامی، غ.ر.، اکبری، م.، بای، ن.، و منتظری، ع. 1390. بررسی اثر سبک‌های مدیریت در مدیریت بحران بعد از حادثه در استان گلستان، پنجمین کنگره بین‌المللی درمان و مدیرت بحران در حوادث و بلایا- تهران.
11- فرج‌زاده، م.، و تکلوبیغش، ع. 1380. ناحیه‌بندی آگروکلیمایی استان همدان با استفاده از GIS با تاکید بر گندم دیم مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 41: 95-103.
12- کمالی، غ.ع.، صدقیانی‌پور، ع.، صداقت‌کردار، ع.، و عسگری، غ. 1387. پهنه‌بندی اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان‌شرقی مجله آب و خاک، شماره 22: 467-483.
13- کمالی، غ.ع.، ملایی، پ.، و بهیار، م.ب. 1389. تهیه اطلس گندم دیم استان زنجان با استفاده از داده‌های اقلیمی و  GISمجله آب و خاک، شماره 5: 849-907.
14- گیوی، ج. 1376. ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای نباتات زراعی، موسسه تحقیقات آب و خاک، نشریه شماره 1015.
15- گل‌گل، م.ح. 1366. تاثیر عوامل جوی بر روی محصولات گندم، ذرت و احتمالات بارندگی ایستگاه کرج، پایان‌نامه کارشناسی، مرکز آموزش هواشناسی.
16- منتظری، م.، و بای، ن. 1389. پهنه‌بندی اقلیم ناحیه خزری با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره، پذیرفته شده در فصلنامه تحقیقات جغرافیایی دانشگاه اصفهان.
17- مهندسین مشاور کوانتا. 1371. راهنمای نیازها و محدودیت‌های هواشناسی کشاورزی 15 محصول اصلی ایران، سازمان هواشناسی کشور.
18- میمندی‌نژاد م.ر. 1345. اکولوژی زراعی، انتشارات دانشگاه تهران، 317 صفحه.
 
19.Dinar, A., Mendelsohn, R., Evenson, R.E., Parikh, J., Sanghi, A., Kumar, K., Mc Kinsey, J., and Lonergan, S. 1998. Measuring the Impact of Climate Change on Indian Agriculture. World Bank Technical, Washington, 402p.
20.Dubey, R.P., Kalubarme, M.H., Jhorar, O.P., and Cheema, S.S. 1987. Wheat Yield Models and Production Estimates for Patiala and Ludhiana Districts Based on Land sat-MSS and Agro meteorological data. Scientific note: IRS-UP/SAC/CPF/SN/08/87, Space Application Center, Ahmedabad.
 
21.Hundal, S.S., Singh, R., and Dhaliva, L.K. 1997. Agro-climatic Indices for Predicting Phenology of Wheat (Triticum aestivum) in Punjab. J. Agric. Sci.
67: 265-268.
22.Jiang, P., and Telen, K.D. 2004. Effect of Soil and Topographic Properties Crop Yield in a North-central Comsoybean Cropping system, Agron, J. 96: 258-252.
23.Nonhebel. 1996. Effects of Temperature Rice and Increase in co2 Concentration of Simulated Wheat Yield in Europe. Climatic-change, 34: 73-90.
24.Lobell, D.B., Burke, M.B. 2010. On The Use of Statistical Models to Predict Crop Yield Responses to Climate Change, Agricultural And Forest Meteorology, 150: 1443-1453.
25.Liu, S., Mo, X., Lin, Zh., Xu, Y., Ji, J., Wen, G., and Richey, J. 2010. Crop Yield Responses to Climate Change in The Huang-Huai-Hai Plain of China, Agricultural Water Management, 97: 1195-1209.
26.Motroni, A. 2006. Effect of Future Climatic Variability on Agriculture in Mediterrean region Agrometeorological service.
27.Sharma, A., Sood, R.K., and Kalubarme, M.H. 2004. Agrometeorological WSheat yield forecast in Himachal Pradesh, J. Agromet. 6: 153-160.
28.White, J.W. 2009. Comments on a Report of Regression-Based Evidence for Impact of Recent climate Change on Winter Wheat Yields, Agriculture, Ecosystems and Environment, 129: 547-548.
29.Wang da-cheng, LI cun-jun, Song xiao-yu, Wang Ji-hua, yang Xiao-dong, Huang wen-jiang, (.155.251.135:81/Jwk_zgnykxen/EN/article/showTenYear VolumnDetail.do?nian=2011"2011),"Assessment of L and Suitability Potentials for Selecting Winter Wheat Cultivation Areas in Beijing, China, Using RS and GIS", 155.251.135:81/Jwk_zgnykxen"Agricultural Sciences in China, 155.251.135:81/Jwk_zgnykxen/EN/article/showTenYearVolumnDetail.do?nian=2011"Vol.10.155.251.135:81/Jwk_zgnykxen/EN/volumn/volumn_1137. shtml". 9: 1419-1430.
30.Xiao, G., Zhang, Q., Li, Y., Wang, R., Yao, Y., Zhao, H., and Bai, H.
2010. "Impacts of Temperature Increase on The Yield of Winter Wheat at Low and High Altitudes in Semiarid Northwestern China, Agricultural Water Management, 97: 1360-1364.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار