تحلیل و رتبه‌بندی عوامل موثر بر تمرکز و جدایی گزینی اقتصادی در شهر اردبیل

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل ایران

2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

جدایی گزینی، در اکثر شهرهای جهان موضوع درخور توجهی است؛ چراکه جدایی گزینی، موجب تمرکز شدید بر فقر و پیدایش طبقات پایین می‌شود که می‌تواند عامل گسترش مسائل در شهر شود. تحقیق حاضر با هدف تحلیل و رتبه‌بندی عوامل موثر بر تمرکز و جدایی گزینی در شهر اردبیل با تأکید بر معیارهای اقتصادی انجام‌گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و تحلیلی است. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از روش اسنادی و میدانی استفاده‌شده است. داده‌های اسنادی، از گزارش مرکز آمار ایران مربوط به شهر اردبیل (1395) استخراج‌شده‌اند. همچنین جهت سنجش میانگین درآمد، اشتغال، ثروت و قیمت زمین از روش میدانی و توزیع پرسشنامه استفاده‌شده است. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر اردبیل تشکیل می‌دهند که 383 نفر بر اساس فرمول کوکران به‌عنوان نمونه برآورد گردید. در این پژوهش جهت سنجش جدایی گزینی در شهر اردبیل، از شاخص‌های جدایی گزینی در نرم‌افزار Geo-Segregation استفاده شد. در نهایت شاخص‌ها با استفاده از روش کریتیک وزن دهی و مناطق با بهره‌گیری از تکنیک ای داس رتبه‌بندی شد. نتایج حاصل از نرم‌افزار تحلیل‌گر جدایی گزینی نشان‌دهنده این امر می‌باشد که در مناطق شهر اردبیل شاخص امید به زندگی به‌طور برابر مشاهده می‌شود. به‌طوری‌که گرایش و تمرکز در این شاخص وجود ندارد، اما وضعیت در شاخص‌های درآمد و اشتغال نسبت به شاخص‌های دیگر شدیدتر است. همچنین نتایج حاصل از تکنیک ای داس نشان می‌دهد که منطقه 3 اردبیل با بیشترین امتیاز در وضعیت برخوردار و منطقه 4 با کمترین امتیاز در وضعیت محروم نسبت به سایر مناطق قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and ranking of factors affecting economic concentration and segregation in Ardabil city

نویسندگان [English]

  • Maryam jami odulo 1
  • Mohammadhasan yazdani 2
  • samaneh jalilisadrabad 3
1 Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Social Sciences, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
2 Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Social Sciences, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
3 Department of Urban Planning, School of Architecture & Environmental Design, Iran University of Science & Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Segregation is a topic worthy of attention in most cities of the world; selective segregation causes a strong focus on poverty and the emergence of the lower classes, which can cause the spread of many problems in the city. Based on this, the present research has been conducted to analyze and rank the factors affecting concentration and segregation in Ardabil city, with an emphasis on economic criteria. This research is practical in terms of purpose and descriptive, and analytical. In order to collect data, documentary and field methods have been exerted. Documentary data have been extracted from the report of Iran Statistics Center related to Ardabil city (2017). Also, in order to measure the average income, employment, wealth, and land price, the field method and questionnaire distribution have been exploited. The statistical population of the research consists of citizens of Ardabil city; 383 people were estimated as a sample based on Cochran's formula. In this research, Geo-Segregation software used segregation indices to measure segregation in Ardabil city. Finally, the indicators were ranked using the critical weighting method, and the regions using the EDAS technique. The results obtained from the Geo-Segregation software indicate that the life expectancy index is observed equally in the regions of Ardabil city. However, income and employment indicators are more difficult than other indicators. Also, District 3 of Ardabil, with the highest score, is in privileged status, and District 4, with the lowest score, is in deprived status compared to other regions. Such inequality distribution has caused the level of satisfaction of people from the residential neighborhood to social comparison. As a result, the feeling of deprivation and social inequality undergo fundamental changes, requiring more attention from management and urban planning

کلیدواژه‌ها [English]

  • Concentration and separation
  • Economic Separation
  • EDAS
  • Ardabil

مراجع

  • منابع

     

    1) احدی‌آقا حسن بیگلو، فاضل؛ نظم‌فر، حسین؛ معصومی، محمدتقی و آبروش، اکبر. (1398). تحلیل فضایی فقر اجتماعی در شهر اردبیل. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، 22 (85)، 152-179.

    2) اسفندیاری خلوت، ظهراب و بابایی‌اقدم، فریدون. (1392). جدایی گزینی فضایی در شهرها چالشی فراروی توسعه پایدار شهری، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار، 19 تیر 1393، همدان: انجمن ارزیابان محیط‌زیست هگمتانه، 10-1.

    3) افروغ، عماد. (1377). فضا و نابرابری اجتماعی. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

    4) امیر فخریان، مصطفی. (1392). بررسی الگوی جدایی گزینی گروه‌های قومی در شهر مشهد. پنجمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، 5 اردیبهشت 1392، مشهد: دانشگاه فردوسی، مشهد، 13-1.

    5) بابائی اقدم، فریدون، حسین‌زاده دلیر، کریم و موسوی، میرستار. (1386). اکولوژی ازدحام شهری در حواشی شهر تبریز، جغرافیا و توسعه، 9، 477-491.

    6) بابائی اقدم، فریدون؛ عطار، محمدامین؛ روشن‌رودی، سمیه و مطیع‌دوست، ابوذر. (1393). سنجش جدایی گزینی اکولوژیکی شهری با استفاده از شاخص‌های اندازه‌گیری تک‌گروهی (مطالعه موردی: شهر تکاب). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47 (3)، 477-491.

    7) پاپلی یزدی، محمدحسین و رجبی سناجردی، حسین. (1389). نظریه‌های شهر و پیرامون. چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.

    8) پریزادی، طاهر؛ حسینی، سیده فرشته و بهبودی مقدم، حسین. (1394). تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی شهر مریوان. آمایش جغرافیایی فضا، 6 (21)، 102-91.

    9) تولایی، نوین و یاری، جلیل. (1390). بررسی عوامل موثر بر تمایل مهاجرت درون‌شهری در تهران با تأکید بر احساس نابرابری فضایی. مجله تحلیل اجتماعی، 2 (1)، 79-110.

    10) تیموری، ایرج؛ هادیلی، بهمن و صابری، حامد. (1396). مصرف‌گرایی نمادین و جدایی گزینی فضایی در شهر تبریز (مطالعه موردی: کوی فردوس و ولیعصر). فصلنامه جغرافیا و توسعه، 15 (47)، 1-16.

    11) حاتمی‌نژاد، حسین؛ منوچهری میاندوآب، ایوب و بهارلو، ایمان. (1391). شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری‌های محله‌ای (مورد: محله‌های قدیمی شهر میاندوآب). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 2(80)، 63-41.

    12) حاجی‌نژاد، علی؛ یغفوری، حسین؛ پایدار، ابوذر و سنجری، امیرارسلان. (1394). بررسی تأثیرات جدایی گزینی اکولوژیک بر امنیت پایدار اجتماعی (مطالعه موردی: شهر عنبرآباد). پژوهش‌نامه جغرافیای انتظامی، 3 (10)، 35-60.

    13) جلیلی صدرآباد، سمانه. (1395). تأثیر ایجاد بزرگراه‌های درون‌شهری بر میزان جدایی گزینی فضایی- اجتماعی محله‌های هم‌جوار با آن‌ها مورد کاوی: بزرگراه امام علی (ع) در محدوده‌های منطقه 1 و 8 شهرداری تهران. به راهنمایی دکتر اسماعیل شیعه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.

    14) رفیعیان، مجتبی و زاهد، نفسیه. (1399). سنجش جدایی گزینی فضایی شهر قم و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر. آمایش جغرافیایی فضا، 10(35)، 238-217.

    15) رفیعیان، مجتبی. قضائی، محمد و قاضی، رضا. (1397). بررسی جدایی‌گزینی‌های اجتماعی – فضایی مهاجران در شهر مشهد. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 7 (1)، 151-178.

    16) زنگنه، یعقوب و سمیعی‌پور، داود. (1391). مهاجرت، تحرک سکونتی و ساخت اجتماعی – فضایی شهر سبزوار. مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3 (12)، 101- 118.

    17) شریفی، عبدلنبی. (1385). عدالت اجتماعی و شهر: تحلیلی بر نابرابری‌های منطقه‌ای در شهر اهواز. رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر مهدی قرخلو، دانشگاه تهران.

    18) شکویی، حسین. (1391). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات سمت.

    19) علی‌اکبری، اسماعیل. (1383). توسعه شهری و آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران. پژوهش‌های جغرافیایی، 36 (48)، 49-69.

    20) فراش، نورالدین؛ ربیعی دستجردی، حمیدرضا و صادقی، رسول. (1398). مروری بر جدایی گزینی فضایی در جمعیت‌شناسی. مجله بررسی‌های آمار رسمی ایران، 30 (2)، 429-460.

    21) فرجی، عیسی. (1393). کاربرد تحلیل شبکه در محیط GIS در ارائه الگوی مناسب پوشش‌دهی خدمات ایستگاه‌های آتش‌نشانی (مطالعه موردی شهر اردبیل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر عطا غفاری گیلانده، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.

    22) قدیری، محمود. (1389). تبیین افتراق اجتماعی – فضایی آسیب‌پذیری کلان‌شهر تهران در برابر زلزله. چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان، 25 فروردین 1389، 17-1.

    23) قرخلو، مهدی؛ مهدی، علی و مهدیان، معصومه. (1391). بررسی شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی و تأثیر آن بر کیفیت مساکن محلات حاشیه‌نشین (مطالعه موردی: محله حاشیه‌نشین شیخ‌آباد شهر قم). چشم‌انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، 7 (18)، 41-18.

    24) قضایی، محمد؛ پاکشیر، عبدالرضا؛ لطفی، سهند؛ سلطانی، علی و گلی، علی. (1393). بررسی جدایی‌گزینی‌های شهری گروه‌های مختلف جمعیتی شهر مشهد با تأکید بر ویژگی‌های سکونت. فصلنامه فضای جغرافیایی، 16 (56)، 51-33.

    25) لطفی، سهند و قضائی، سهند. (1398). بررسی نقش جدایی گزینی در شکل‌گیری بافت‌های محنت‌زدة شهری نمونه موردی: قاسم‌آباد مشهد. جغرافیا و توسعه، 17 (54)، 36-15.

    26) مافی، عزت‌الله؛ وطن‌پرست، مهدی و رضوانی، محمدحسین. (1391). بررسی ساخت اکولوژیکی شهر مشهد. دو فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 10 (1)، 99-122.

    27) مباشر امینی، مسعود. (1397). مطالعه جدایی گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله‌های مسکونی محلات 13 گانه شهرداری منطقه 12. فصلنامه پژوهش اجتماعی. 10 (37)، 85-72.

    28) میرآبادی، مصطفی؛ رجبی، آزیتا و مهدوی حاجیلویی، مسعود. (1397). تبیین و تحلیل عدم تعادل فضایی و سنجش عوامل موثر بر تمرکز و جدایی گزینی در شهر مهاباد. فصلنامه فضای پژوهشی، 18 (62)، 274-253.

    29) نوبخت، فرزاد؛ یزدانی، محمدحسن، فیروزی مجنده، ابراهیم و نقی‌زاده باقی، عباس. (1399). انتخاب مکان بهینه ورزش همگانی در شهر اردبیل با استفاده از تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره. مطالعات ورزشی، 12 (63)، 306-281.

    30) یزدانی، محمدحسسن؛ سلطانی، علی, نظم‌فر، حسین و عطار، محمدامین. (1395). سنجش جدایی گزینی مسکونی پایگاه‌های اجتماعی – اقتصادی اندازة شهر شیراز با استفاده از شاخص‌گیری چند گروهی. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16 (42)، 197-222.

     

    References

    • Ahadi, F., nazmfar, H., masoumi, M. T., & abravesh, A. (2020). Spatial analysis of social poverty in ardabil city. Basij Strategic Studies, 22(85), 151-179. [In Persian]
    • Abdi Daneshvar, z. (2000). Spatial Analysis in Cities. Journal of Saffa, 9 (29), 34-57. [In Persian].
    • Afrogh, E. (1988). Space and social inequality. Tehran: Tarbiat Modares University Press. [In Persian].
    • Amirfakhrian, M. (2012). Examining the selection pattern of ethnic groups in the city of Mashhad. the fifth urban planning and management conference, May 5, 2012, Mashhad: Ferdowsi University, Mashhad, 1-13. [In Persian].
    • Ali Akbari, I. (2004). Urban development and social pathology in Iran. Geographical Research, 36 (48), 49-69. [In Persian].
    • Babaei Agdam, F., Attar, M., Roshan Roodi, S., & Motidoost, A. (2015). Measuring urban ecological segregation by one Group measures (case study: Tkab city). Human geography research quarterly, 47 (93), 477-491. [In Persian].
    • Babai Aghdam, F., Hossein Zadeh Delir, K., & Mousavi, M. (2007). Ecology of urban congestion in the suburbs of Tabriz city. Geography and Development, 9, 477-491. [In Persian].
    • Babaei Aghdam, F., Attar, M. A., Roshan Roodi, S., & Motidoost, A. (2015). Measuring Urban Ecological Segregation by One Group Measures (Case Study: Takab City). Human Geography Research, 47(3), 477-491. [In Persian].
    • Esfandiari Khalut, Z., & Babaei Aghdam, F. (2012). Spatial segregation in cities is a challenge for sustainable urban development. The first national conference on architecture, restoration, urban planning and sustainable environment, July 19, 2014, Hamedan: Hegmatane Environmental Assessors Association, 1-10. [In Persian]
    • Farash, N., Rabiee Dastjerdi, H., & Sadeghi, R. (2020), Spatial Segregation in Demography: A Short Review. Iranian Journal of official statisics studies, 2 (30), 429-460. [In Persian]
    • Faraji, E. (2013). The application of network analysis in GIS environment in providing a suitable model of coverage of fire station services (case study of Ardabil city). master's thesis in geography and urban planning, under the guidance of Dr. Ata Ghafari Gilande, Faculty of Humanities, Mohaghegh University of Ardabili. [In Persian].
    • Fiel, E. (2021). Relational Segregation: A Structural View of Categorical Relations. Sociological Theory, 39 (3), 1-52.
    • Firman, T. (2004). New Town Development in Jakarta Metropolitan Region: A Perspective of Spatial Segregation. Habitat International, 28(3), 349-368.
    • Habibi, k., Alizadeh, H., Moradi Masihi., Valid Baigi, S., & Vafaee, S. (2012). Analyzing the social justice in spatial structure of Sanandaj City. Journal of Armanshahr, 4 (7), 103-112. [In Persian].
    • Haji-Nejad, A., Yaghfouri, H., Paydar, A., & Senjari, A. (2014). Investigating the effects of ecological selection on sustainable social security (case study: Anbarabad city). Journal of Police Geography, 3 (10), 35-60. [In Persian].
    • Hataminezhad, H., manouchehri miandoab, A., Baharloo, I., Ebrahimpoor, A., & Hataminezhad, H. (2012). City and Social Justice: Analytic Inequalities of Neighborhood (The Case Study: The Old Neighborhoods Miondoab City). Human Geography Research, 44 (80), 41- [In Persian].
    • Jalili Sadrabad, S. (2015). The effect of the creation of intra-city highways on the degree of spatial-social segregation of neighboring neighborhoods is studied: Imam Ali (AS) highway in the limits of Districts 1 and 8 of Tehran Municipality. under the guidance of Dr. Ismail Shia, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Science and Iranian industry. [In Persian]
    • Joseph, L., (2008). Findind Space beyond Variables: Analytical Review of Urban Space and Social Inequalities, Space for Difference: An Interdisciplinary Journal, 1 (2), 25-90
    • Kaplan, D. H., & Woodhouse, K. (2004). Research in ethnic segregation I: Causal factors. Urban Geography, 25(6): 579-585.
    • Kotecki, J.A., Gennuso, K.P., & Givens, M.L. (2019). Separate and Sick: Residential Segregation and the Health of Children and Youth in Metropolitan Statistical Areas. Urban Health, 96 (8), 149–158.
    • Lee, J. Y., & Kwan, M. P. (2011). Visualisation of Socio-Spatial Isolation Based on Human Activity Patterns and Social Networks in Space-Time. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 102 (4), 468-485.
    • lotfi, S., & ghazaie, M. (2019). Studying The Role of Segregation in the Emerging of Deteriorated Urban Fabrics Case Study: ‘Qāssem-Ābād’ District (Mashhad, Iran). Geography and Development, 17(54), 15-36. [In Persian].
    • Mafi, E., Watanparest, M., & Rizvani, M. (2011). Examining the ecological construction of Mashhad city. Two Journals of Geography and Regional Development, 10 (1), 122-99. [In Persian].
    • Mubasher Amini, M. (2017). A study of spatial segregation and concentration of poverty in the residential neighborhoods of 13 districts of the Municipality of Region 12. Social Research, 9(37), 63-80. [In Persian].
    • Mirabadi, M., rajabi, A., & mahdavi hajiloei, M. (2018). Explanation and Analysis of spatial imbalance and measuring the effective factors on spatial concentration and segregation in the city of Mahabad. Journal of Geographic Space, 62 (18), 255-274. [In Persian].
    • M. M., & Hennerdal, P. (2019). Segregation of residents with tertiary education in Sweden from 1990–2012. The Professional Geographer, 71(2), 301-314.
    • Nobakht, F., Yazdani, M. H., firouzi Mejandeh, E., & Naghi Zaddeh Baghi, A. (2020). Optimal Location of Sports for all in Ardabil City Using Integrated Geographic Information System (GIS) and Multi Criteria Decision Making Models (MCDM). Sport Management Studies, 12(63), 281-306. [In Persian].
    • Papli Yazdi, M., & Rajabi Sanajerdi, H. (2010). Theories of the city and its surroundings. 4th edition, Tehran: Semit Publications. [In Persian].
    • Parizadi, T., Hosseini, F., & Bhboody Moghadam, H. (2016). Analysis of the Spatial Inequalities in Distribution Utilities in Term of Righteoysness (Case Study: City Marivan. Geographical Planning of Space, 6(21), 91-102. [In Persian].
    • Qadiri, Mahmoud. (2010). Explaining the social-spatial difference in the vulnerability of Tehran metropolis against earthquakes. 4th International Congress of Geographers of the Islamic World, Zahedan, 25 April 2019, 1-17. [In Persian].
    • Gharakhlo, M., mehdi, A., & mahdian, M. (2012). Analysis and evaluation of social-economic criteria and their effects on the quality of slum neighborhood houses: Case study, Sheikh Abad neighborhood in Qom city. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 7(18), 18-41. [In Persian].
    • Ghazaie, M, Pakshir, A., Lotfi, S., Soltani, A., & Goli, A. (2017). Studying the Urban Segregation of different groups In Mashhad with an emphasis on residential features. Journal of Geographic Space, 56 (16), 33-51. [In Persian].
    • Rafieian, M., & Zahed, N. (2020). Measuring urban spatial segregation in the city of Qom and its relation with the urban spatial structure. Geographical Planning of Space, 10(35), 217-238. [In Persian].
    • Rafieian, M., Ghazaie, M., & Ghazi, R. (2018). Studying the Socio-Spatial Segregation of Migrants in Mashhad. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 7(1), 151-178. [In Persian].
    • Samiee pour, D., & Zanganeh, Y. (2012). Migration, Residential Mobility and Socio-Spatial Structure of Cities (Case study: Sabzevar). Journal of Urban - Regional Studies and Research, 3(12), 101-118. [In Persian].
    • Salvati, L. (2020). Births and the City: Urban Cycles and Increasing Socio-Spatial Heterogeneity in a Low-Fertility Context. Tijdschrift Voor Economische En Sociale Geografie, 112 (2), 195-215.
    • Sharifi, A. (2006). Social justice and the city: an analysis of regional inequalities in the city of Ahvaz, doctoral dissertation in geography and urban planning, under the guidance of Dr. Mehdi Garakhlou, University of Tehran. [In Persian].
    • Sýkora, L. (2009). New Socio‐Spatial Formations: Places of Residential Segregation and Separation in Czechia. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 100 (4), 417-435.
    • Shakoei, H. (2002). New perspectives in urban geography, vol.1, Tehran, Samt press. [In Persian]
    • Shala, V., & Quainoo, R. (2007). Ethnic Dwelling Segregation In Rosengård, Malmö högskola Hälsa och samhälle
    • Watts, M. (2005). Conceptualising and measuring spatial segregation: the state of play. proceedings of the ARCRNSISS Methodology, tools and Techniques and spatial theory paradigm forums workshop. Australia: University of Newcastle.
    • Teimoori, I., Hadili, B., & Saberi, H. (2017). Symbolic Consumerism and Spatial Segregation in Tabriz City Case study: Kooye Ferdovs and Valiasr. Geography and Development, 15(47), 1-16. [In Persian]
    • Tolai, N., & Yari, J. (2012). Investigating the factors affecting the tendency of intra-urban migration in Tehran with an emphasis on the feeling of spatial inequality. Journal of Social Analysis, 2(1), 79-110. [In Persian]
    • Yazdani, M H., Soltani, A., Nazmfar, H., & Attar, M A. (2016). The Measure of Residential Segregation of Socio-Economic Groups by Using Multigroup Indices in Shiraz City. Scientific Journals Management System, 16 (42):197-222. [In Persian].
مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 13، شماره 1
اردیبهشت 1402
صفحه 73-94

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار